home

  

aften

register

  

ten

 

 

 

   Wat zijn aften?
Aften zijn pijnlijke zweertjes van het mondslijmvlies, die meestal beginnen op de kinderleeftijd of tijdens de puberteit en de neiging hebben om vaak terug te komen. Aften komen zeer veel voor: ongeveer 20% van de bevolking heeft wel eens last van aften. Bijna iedereen heeft in zijn leven wel eens een afte gehad. De meeste mensen met aften hebben af en toe wat ongemak van kleine pijnlijke zweertjes die na 1-2 weken weer spontaan genezen. Anderen hebben echter vaak terugkerende, grote en heftig pijnlijke zweren in de mond die een ware kwelling kunnen zijn. Bij het ontstaan van aften spelen verschillende factoren een rol. Bij slechts 10% van de gevallen kan een oorzaak gevonden worden die kan worden opgeheven. In alle andere gevallen kan de aandoening weliswaar behandeld-, maar niet definitief genezen worden.

Wat zijn de verschijnselen?
Aften zijn pijnlijke, oppervlakkige, ronde tot ovale zweertjes in de mond, bedekt met een grijswit beslag en omgeven door een rode rand. Ze komen vooral voor op de onderzijde van de tong, op de mondbodem, het slijmvlies van de wang en de binnenzijde van de lip, maar soms ook in de keel. Er wordt onderscheid gemaakt in Kleine (‘minor’) aften en Grote (‘major’) aften.
Kleine aften komen het meest voor, bij ongeveer 90% van alle aangedane patiënten. De zweertjes zijn kleiner dan 1 cm, zijn matig pijnlijk en genezen doorgaans spontaan binnen 1-2 weken zonder littekenvorming. Deze aften kunnen vaak terugkomen; de meeste patiënten hebben 2-4 ‘aanvallen’ per jaar. In de loop van de jaren neemt het aantal van dergelijke aanvallen over het algemeen af.
Grote aften behoren tot een ernstiger vorm die voorkomt bij ongeveer 10% van alle patiënten met aften. Ze zien er het zelfde uit als kleine aften, maar zijn groter dan één centimeter en zijn dieper. Ze genezen langzaam in een periode van 10-30 dagen en laten een litteken achter. Deze zweren kunnen ernstig ongemak met veel pijn, koorts, opgezette lymfklieren en algemeen ziek zijn veroorzaken. Bij deze patiënten komen soms ook aften voor op de geslachtsorganen (penis, scrotum, schaamlippen, vagina) of rond de anus.

Hoe ontstaan aften?
Er is niet één bepaalde oorzaak voor aften aan te wijzen. Het is waarschijnlijk zo dat er verschillende factoren zijn die aften kunnen uitlokken bij patiënten die daar de aanleg toe hebben.

Welke uitlokkende factoren zijn er?
  • Beschadiging
    Beschadiging van het slijmvlies van de mond zoals door tanden poetsen, flossen, kauwgom kauwen, scherpe harde stukjes in voedsel, een slecht sluitend gebit, injecties en tandheelkundige behandelingen kunnen bij sommigen aften provoceren.
  • Emotionele stress
    Stress wordt over het algemeen als een belangrijke provocerende factor beschouwd.
  • Hormonale factoren.
    Een overtuigende relatie tussen aften en de menstruatie cyclus is nooit aangetoond. Toch komt het af en toe voor dat aften bij vrouwen verdwijnen tijdens het gebruik van de pil of tijdens zwangerschap.
  • Virussen en bacteriën
    In de loop van de jaren zijn vele bacteriën en virussen aangewezen als mogelijke oorzaken voor aften. Het is echter nooit gelukt dat te bewijzen.
  • Erfelijke factoren
    Een erfelijke factor lijkt vaak een rol te spelen. In de families van patiënten met aften komen ook heel vaak aften voor.
  • Voedselovergevoeligheid
    Veel patiënten met aften denken dat deze veroorzaakt worden door voeding. Allerlei voedingsmiddelen, conserveermidden en kleurstoffen zijn in de loop van de jaren verantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van aften. Het bewijs daarvoor is nooit geleverd, maar in individuele gevallen zou een reactie op voeding of toevoegingen daarin een rol kunnen spelen.
  • Geneesmiddelen
    Van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken zoals cytostatica is bekend ze dat op aften lijkende zweren kunnen veroorzaken. Datzelfde geldt voor nicorandil (voor angina van het hart) en waarschijnlijk ook voor bepaalde pijnstillers en betablokkers (medicijnen voor hoge bloeddruk en voor het hart).

Welke ziekten kunnen grote aften veroorzaken?
Grote aften kunnen soms een uiting zijn van een onderliggende ziekte. Hiertoe behoren de zogenaamde ziekte van Behçet, bloedziekten door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur en darmziekten zoals coeliakie (overgevoeligheid voor gluten), de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Ook mensen met HIV-ziekte/AIDS kunnen op aften lijkende zweren in de mond krijgen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?
Over het algemeen kan de dermatoloog aan de hand van uw verhaal, hoe de zweertje er uit zien en eventueel verder lichamelijk onderzoek de diagnose ''aften" vrij gemakkelijk stellen. In de grote meerderheid van de gevallen zijn patiënten met aften jonge gezonde mensen bij wie verder onderzoek niet noodzakelijk is. Wel zal de dermatoloog bij u informeren naar de mogelijke uitlokkende factoren die hierboven genoemd zijn en naar symptomen die kunnen wijzen op de hierboven genoemde ziekten. Meestal is er niets aan de hand en is verder onderzoek niet nodig. Een enkele keer zal bloedonderzoek worden gedaan of wordt onder plaatselijke verdoving een stukje huid weggenomen (een biopt).

Wat is de behandeling?
Wanneer een uitlokkende factor wordt gevonden moet die opgeheven worden. Wordt een ziekte aangetoond die de aften veroorzaakt, dan zal deze behandeld worden. Bij ongeveer 9 van de 10 patiënten blijft de oorzaak van de aften echter onbekend. Dan is alleen symptomatische therapie mogelijk, d.w.z. dat de symptomen bestreden worden, maar dat de oorzaak blijft bestaan. Helaas moet gezegd worden dat de behandeling van aften over het algemeen moeizaam verloopt. Er zijn lokale behandelingen (medicijnen worden op de aften aangebracht) en systemische behandelingen (tabletten).

Lokale behandelingen
De pijn van de aften kan worden bestreden met lidocainehydrochloride slijm. Voor kleine aften worden vaak corticosteroïden toegepast, bij voorkeur in een speciale basis voor het mondslijmvlies zoals Orabase ® of unguentum hypromellose. Deze middelen moeten 3-4 maal per dag op de aften worden aangebracht. Een ander middel is tetracycline mondspoeling (5 ml 4-5 maal per dag, 5 minuten in de mond houden en daarna uitspugen).

Systemische behandelingen
Systemische behandelingen (tabletten) worden alleen toegepast bij ernstige en hardnekkige aften die niet voldoende op lokale therapie reageren. Meestal wordt prednison gebruikt. Tijdens zo’n behandeling zal de patiënt weinig of geen aften hebben. Na het staken ervan verergert de ziekte echter vaak weer. Er zijn ook nog enkele andere medicijnen die soms kunnen helpen. U moet zich echter realiseren dat geen van deze medicijnen bij iedereen effectief zal zijn, dat de aften na het staken van de behandeling vaak weer terug zullen komen en dat aan deze medicijnen vele en soms ernstige bijwerkingen kleven. Ze zullen dan ook alleen in uitzonderingsgevallen voorgeschreven worden.