aneurysma
ten
Een aneurysma is een verwijding in een deel van het vaatstelsel. Het kan zich zowel in een slagader, een ader als in het hart bevinden. De meest voorkomende plaats is de lichaamsslagader oftewel aorta in de buik. Dit wordt een AAA genoemd, een Aneurysma Aortae Abdominalis. Echter, een aneurysma in de hersenen komt ook vaak voor. Na het scheuren van een dergelijk aneurysma treden vaak duidelijke klachten op, zoals uitvalsverschijnselen en heftige hoofdpijn.
Vroeger dacht men aan slagaderverkalking (atherosclerose) als oorzaak van een aneurysma. Dit is echter niet de enige oorzaak, er zijn waarschijnlijk ook andere factoren van belang voor het ontstaan van een aneurysma. Tegenwoordig wordt een degeneratief proces in de wand van de aorta als oorzaak gezien. Hierbij is het evenwicht tussen eiwitten die de aortawand opbouwen en afbreken gestoord. Tevens kunnen erfelijk bepaalde stoornissen in de opbouw en stevigheid van de vaatwand, leiden tot het ontstaan van aneurysmata op jeugdige leeftijd. Naast afwijkingen in opbouw en stevigheid van de vaatwand spelen mogelijk ook bepaalde ontstekingsreacties een rol. Verder zorgt roken voor slijtage van de aderen. Rokers lopen een aanzienlijk groter risico een aneurysma te krijgen dan niet-rokers. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat bij rokers en ex-rokers het aneurysma sneller groeit dan bij niet-rokers.
Symptomen
Een aneurysma van de lichaamsslagader in de buik ofwel het aneurysma aortae abdominalis heeft men vaak zonder symptomen. Mensen met een AAA weten dan ook vaak niet dat zij een aneurysma hebben. Soms worden klachten als een kloppend gevoel in de (boven)buik of pijn in de rug, door drukken van het aneurysma op de wervelkolom, beschreven. In de meerderheid van de gevallen is een gevonden AAA een toevalsbevinding bij radiologisch onderzoek voor een andere indicatie (zoals een echo van het hart of CT-scan van de nieren). Als de grootte van het aneurysma toeneemt, neemt hierbij ook het risico op scheuren toe. De vaatwand wordt zwakker en er kan zich een scheur vormen. Dit is een levensbedreigende situatie, waarbij er door bloeding een tekort aan circulerend bloed kan ontstaan, met weefsel-/orgaan-schade en zelfs de dood tot gevolg. Een geruptureerd aneurysma is lastig te herkennen, maar alarmsignalen zijn flauwvallen/bleekheid en acute pijn in de buik of in de onderrug. Bij een aneurysma van de aorta in de buik is deze bloeding in 75% van de gevallen dodelijk. Meer dan 50% van de patiënten overlijdt voor aankomst in het ziekenhuis, waarna nog eens meer dan 50% van de geopereerden overlijdt tijdens de operatie. Een aneurysmaruptuur in de thorax (borstholte) is vrijwel altijd dodelijk.
Erfelijkheid
Er is waarschijnlijk enige vorm van erfelijkheid, gezien het vaker voorkomen
binnen sommige families. Literatuur wijst uit dat ongeveer 25% van de mensen
met een AAA ook één of meerdere aangedane eerstegraads familieleden heeft.
Ongerustheid zorgt er voor dat broers en zussen van aneurysmapatiënten zich
vaak preventief laten onderzoeken op de aanwezigheid van een aneurysma.
Behandeling AAA
Vanwege de gevaren is het aan te raden een verdenking op een aneurysma goed
te laten onderzoeken. Lichamelijk onderzoek alleen sluit een aneurysma nooit
uit. Als gouden standaard voor het aantonen van een aneurysma wordt
echografie van de buik gebruikt. Hierbij kan men nauwkeurig de juiste
diameter bepalen. Het is essentieel dat men hierbij de grootst te meten
voor-achterwaartse diameter (Anterior-Posterior of AP-diameter) aanhoudt.
Als arbitraire grens wordt een diameter van 55 mm gebruikt. Uit onderzoek is
gebleken dat bij deze diameter het risico op ruptuur reëel is, en de
risico's van een operatie niet meer opwegen tegen het risico op scheuren.
Een CT-scan met contrast laat precies zien hoe de vaatboom rond de aorta er
uitziet. Dit bepaalt ook of men laparotomisch (open maken van de buikholte)
of endovasculair (vanuit de vaten na benadering in de liesslagader(s))
opereert. Men kiest respectievelijk voor het inhechten van een
aortabifurcatieprothese, ook wel broekprothese genoemd, of een
endovasculaire stent op maat. Laatstgenoemde procedure noemt men ook wel
EVAR; Endovasculair Aneurysm Repair.
Behandeling ruptuur
Op het moment dat een aneurysma scheurt telt iedere minuut. Na het maken van
een CT-scan kiest men meestal voor de laparotomische procedure voor het
inhechten van een broekprothese. Een duidelijk protocol en goede
samenwerking van spoedeisende hulp, afdeling radiologie, anesthesist,
vaatchirurg en OK-personeel is hierbij essentieel voor het overleven van de
patiënt.