home

  

borstontsteking, mastitis

register

  

ten

 

 

 

  

Algemeen
Bij vrouwen kan het zowel in de eerste weken na de bevalling als later in de periode van borstvoeding voorkomen. De aandoening is heel pijnlijk. Het wordt vaak veroorzaakt door een verstopt melkkanaaltje in de borst, bijvoorbeeld als gevolg van een beschadiging van de tepel (bijvoorbeeld een melkblaar of korstje) of door knellende kleding of kou.
Het kan ook komen doordat er plotseling fors minder gedronken wordt dan in de periode ervoor, bijvoorbeeld als een baby plotseling 's nachts lang doorslaapt. In al deze gevallen hoopt zich melk op in de borst, hetgeen leidt tot een harde plek. Het is zaak de harde plek goed warm te maken voor het voeden, middels bijvoorbeeld een warme douche of kruik en het kind vaak te laten drinken. Ook voorzichtig masseren in de richting van de tepel tijdens het voeden kan helpen. Een harde plek kan leiden tot een infectie, met hevige pijn, roodheid, een gezwollen borst, koorts en/of misselijkheid.
Een huisarts zal antibioticum moeten voorschrijven. Daarnaast is rust noodzakelijk. Snel ingrijpen is nodig om een borstabces te voorkomen. Bij gebruik van de juiste medicijnen kan het kind gewoon aan de borst blijven drinken. Laten drinken (of eventueel kolven) is nodig om de overtollige melk kwijt te komen en de borstontsteking te bestrijden.
Bij diverse borstvoedingsproblemen, kunnen ook een lactatiekundige of een contactpersoon van een van de borstvoedings- vrijwilligers-organisaties de moeder goed helpen.

 

Verstopte melkkanaaltjes en borstontsteking
Een borstontsteking (mastitis) is een bacteriële ontsteking van de borst die vooral voorkomt bij vrouwen die borstvoeding geven. Niettemin kan mastitis ook voorkomen bij vrouwen die geen borstvoeding geven of die niet zwanger zijn. Het kan zelfs bij kleine baby's voorkomen, zowel bij jongens als bij meisjes. Niemand weet hoe het precies komt dat sommige vrouwen borstontsteking krijgen en anderen niet. De bacteriën komen misschien via een tepelkloof of andere verwonding aan de tepel in de borst. Maar ook vrouwen die geen pijnlijke tepels hebben, krijgen soms een borstontsteking en de meeste vrouwen met tepelkloven krijgen het niet.

 

Borstontsteking of verstopt melkkanaaltje?
Borstontsteking moet onderscheiden worden van verstopte melkkanaaltjes. Want bij verstopte melkkanaaltjes is een antibioticakuur niet nodig, terwijl dit bij borstontsteking meestal wel het geval is (maar niet altijd).
Bij verstopte melkkanaaltjes heb je een pijnlijke, gezwollen harde plek in de borst. Op de plaats van de verstopping is de huid vaak vrij rood maar niet zo intens rood als dat bij borstontsteking het geval is. Een borstontsteking gaat daarnaast meestal gepaard met koorts en met intensere pijn.
Toch is het soms moeilijk om een milde vorm van borstontsteking te onderscheiden van een hardnekkig verstopt melkkanaaltje. Bij allebei is er een verband met een pijnlijke plek/massa in de borst. Zonder een pijnlijke plek in de borst kan men borstontsteken of een verstopt melkkanaaltje niet vaststellen. Een verstopt melkkanaaltje kan kennelijk wel leiden tot een borstontsteking. In Frankrijk beschrijven artsen ook het verschijnsel lymphangite. Ze gebruiken deze term als er koorts is en een rode, warme huid maar daar zit geen pijnlijke plek onder. Ze gaan ervan uit dat hiervoor geen antibioticabehandeling nodig is. Ik heb in mijn praktijk een paar gevallen gezien die aan deze beschrijving voldoen en dit probleem gaat inderdaad zonder antibiotica over. Maar ook een volledige borstontsteking gaat vaak zonder antibiotica over.
Zoals bij de meeste borstvoedingsproblemen, verhoogt een slechte aanlegtechniek, waardoor de borst onvoldoende geleegd wordt, de kans op borstontsteking.

 

Verstopt melkkanaaltje
Verstopte melkkanaaltjes verdwijnen bijna altijd spontaan binnen 24 tot 48 uur nadat ze zijn opgetreden, zelfs zonder enige behandeling. Tijdens de periode van deze verstopping kan de baby wat onrustiger zijn als hij aan deze borst is aangelegd omdat de melktoevoer langzamer is dan gewoonlijk. Dit komt waarschijnlijk door druk die het inklappen van andere kanaaltjes veroorzaakt.
Je kunt verstopte melkkanaaltjes sneller verhelpen als je:

  • De baby blijft aanleggen aan de borst met de verstopping.

  • Het aangetaste gebied beter leegt.
    Een manier om dit te doen is de baby zo aanleggen dat zijn kin in de richting van de harde plek wijst. Als de verstopping langs de buitenkant zit, aan de onderkant van de borst (op de plek van vier uur), is de rugbyhouding wellicht het best.

  • Een andere manier om de borst beter leeg te maken is door borstcompressie toe te passen terwijl de baby drinkt, je hand rondom het verstoptje kanaaltje zien te krijgen en constante druk uitoefenen terwijl de baby zuigt.

  • Warmte toepassen op het aangetaste gebied met een warm kompres of warmwaterkruik, maar let er wel op dat je de huid niet beschadigt door te lang te veel warmte aan te brengen.

  • Probeer te rusten. Niet altijd makkelijk, maar ga samen met de baby naar bed om te rusten.

Verstopt melkkanaaltje met een blaar
Als het verstopte melkkanaaltje samengaat met een blaar op het uiteinde van de tepel, dan kun je die met een steriele naald doorprikken. Verhit een naald in een vlam, laat deze afkoelen en prik de blaar door. Je hoeft er niet in te wroeten. Prik gewoon in de bovenkant of zijkant van de blaar. Soms kun je er wat dikke witte substantie uit duwen en het melkkanaaltje zal onmiddellijk weer vrij zijn. Of je legt de baby aan deze borst aan en hij zal de verstopping misschien voor je weghalen. Als je de blaar openprikt heb je ook meteen minder tepelpijn, ook al blijft het melkkanaaltje nog even verstopt. Ga naar de dokter als je het zelf niet kan.
Als een verstopt melkkanaaltje niet binnen de 48 uur opnieuw vrij is (ongebruikelijk), dan helpt therapie met geluidsgolven vaak. Dat kan gedaan worden in een (sport-)fysiotherapiepraktijk. Veel geluidsgolftherapeuten kennen deze toepassing voor hun apparatuur niet. De dosis is: 2 watts/cm², ononderbroken, gedurende vijf minuten op de harde plek, een keer per dag met een maximum van twee behandelingen.
Als twee behandelingen op twee dagen achter elkaar niet geholpen hebben, dan heeft het geen zin om door te gaan met deze behandeling. Ga voor een herbeoordeling naar je arts of het ziekenhuis. Als de geluidsgolven werken, is meestal slechts een behandeling nodig. Meestal voorkomt deze behandeling ook volgende verstoppingen, die steeds in hetzelfde deel van de borst voorkomen.
Lecithine, 1 capsule (1200 mg) drie of vier maal daags lijkt herhaling van de verstopping ook te voorkomen, teminste bij sommige moeders.

 

Borstontsteking
Hier is mijn aanpak voor de behandeling van borstontsteking.
Als een moeder langer dan 24 uur de symptomen van een borstontsteking heeft, moet ze antibiotica gaan nemen. Als ze deze symptomen minder dan 24 uur heeft, zal ik een antibioticum voorschrijven maar ik zal aanraden om nog even te wachten voor ze aan de kuur begint. Als haar symptomen verergeren (meer pijn, groter worden van de rode plek, of verdere verharding) in de komende acht tot twaalf uur, dan moet ze de antibiotica innemen. Ook als er in de komende 24 uur geen verbetering merkbaar is, moet ze dit doen. Maar als de symptomen verminderen, hoeft ze geen antibiotica in te nemen. De symptomen zullen gewoonlijk steeds minder worden en in de loop van twee à vijf dagen verdwijnen. Koorts is meestal binnen de 24 uur verdwenen, de pijn binnen 24 tot 48 uur en de harde plek verdwijnt in de loop van de volgende dagen. De roodheid van de huid kan een week of langer blijven. Als er verbetering merkbaar is, met of zonder antibiotica, moet deze doorzetten. Als jouw borstontsteking niet dit patroon volgt, neem dan contact op met de behandelend arts.
Notabene van Jack Newman: Amoxicilline en penicilline die vaak bij borstontsteking worden voorgeschreven zijn meestal waardeloos. Als je een antibioticum nodig hebt, moet het effectief zijn tegen Staphylococcus Aureus. Effectieve middelen hiertegen zijn: cefalexine , cloxacilline, flucloxacilline, amoxicilline-clavulaanzuur (augmentin), clindamycine en ciproxin. De laatste twee zijn vooral effectief voor moeders die allergisch zijn voor penicilline. Als je deze medicatie neemt, kun en moet je doorgaan met de borstvoeding.

 

Onthoud:

  • Doorgaan met de borstvoeding, tenzij het echt te pijnlijk is. Als je de borstvoeding niet kan voortzetten, kolf dan in ieder geval zoveel mogelijk melk af. Begin zodra je dat kan weer borstvoeding te geven. Hoe sneller, hoe beter. Doorgaan met borstvoeden helpt om de ontsteking sneller te genezen. Er is geen gevaar voor de baby.

  • Warmte, warmwaterkruik of kompressen, op de ontstoken plaats helpt de genezing.

  • Rusten helpt om de infectie te bestrijden.

  • Koorts helpt de infectie te bestrijden. Behandel de koorts als je je er heel erg slecht door voelt, niet alleen omdat je koorts hebt.

  • Medicatie (paracetemol, ibuprofen, andere pijnstillers) tegen de pijn kan zeer goed helpen. Je zal je een stuk beter voelen en de hoeveelheid hiervan die de baby zal binnenkrijgen is te verwaarlozen. Paracetamol is waarschijnlijk minder geschikt omdat het geen ontstekingsremmend effect heeft.

Abcessen
Abcessen vormen soms een complicatie bij mastitis. Je hoeft echter niet te stoppen met borstvoeding geven. Ook niet aan de kant van de ontsteking. In het verleden werd het abces bijna altijd chirurgisch leeggemaakt. Tegenwoordig wordt meer en meer, herhaalde afzuiging met een naald of leegmaken onder controle van een röntgenapparaat toegepast. Dit staat het geven van borstvoeding veel minder in de weg. Als je een operatie nodig hebt dan moet de incisie zo ver mogelijk van de tepelhof af gemaakt worden. Neem contact op met je arts.

Een knobbel die niet weggaat
Als je een knobbel hebt die niet weggaat of kleiner wordt in meer dan een paar weken, dan moet je gezien worden door een borstvoedingsvriendelijke internist of chirurg. Je hoeft niet te stoppen met borstvoeding geven om een knobbeltje in de borst te laten onderzoeken (echo, mammogram en zelfs biopsy maken het niet noodzakelijk om te stoppen met voeden, zelfs niet aan de aangedane kant). Een borstvoedingsvriendelijke chirurg zal je niet vertellen dat je moet stoppen met voeden voordat hij testen kan doen op een knobbeltje in de borst.

Noot van de redactie

  • In Nederland worden bij borstontsteking vaak de volgende antibiotica voorgeschreven: flucloxacilline en het combinatietablet amoxicilline/clavulaanzuur. Beiden zijn goed werkzaam tegen Staphylococcus Aureus. Ook amoxicilline is goed werkzaam, maar inmiddels is een behoorlijk percentage van de Staphyllococcus Aureus bacterie restistent voor amoxicilline. Cefalexine, ook effectief, wordt in Nederland zeer zelden gebruikt, eigenlijk nooit buiten het ziekenhuis. Cloxacilline is in Nederland niet op de markt.

  • De situatie in België is ons niet heel goed bekend, wij nemen aan dat bovengenoemde antibiotica ook daar worden gebruikt.

  • Amoxicilline/clavulaanzuur is de generieke naam, de merknaam van dit tablet is Augmentin. Voor alle drie bovengenoemde antibiotica geldt echter dat zij zonder bezwaar tijdens de borstvoeding gebruikt kunnen worden.