home

  

polycysteus-ovariumsyndroom, PCOS

register

  

ten

 

 

 

  

Algemeen
Polycysteus-ovariumsyndroom of PCOS is een aantal samenhangende afwijkingen, waarbij vaak (kleine) cysten in de eierstokken aanwezig zijn. De afwijkingen worden waarschijnlijk veroorzaakt door, en of gaan gepaard met hormonale afwijkingen.
Hierdoor ontwikkelen zich in de eierstokken (ovarium) meerdere (poly) cystes. De eicellen groeien niet of onregelmatig, waardoor er geen of onregelmatig een eisprong optreedt en vrouwen onregelmatig of niet menstrueren. Doordat de eisprong onregelmatig of geheel niet plaatsvindt zijn deze vrouwen verminderd vruchtbaar. Een hormoonbehandeling kan dit verhelpen.
Naar schatting heeft ongeveer tien tot vijftien procent van de vrouwen PCOS. Het komt relatief vaker voor bij Indiase vrouwen en Aboriginals. In Afrika is het veel zeldzamer.

 

Pathogenese
De pathofysiologie van PCOS is complex. Een specifieke oorzaak valt niet aan te wijzen. Vele veranderingen in de stofwisseling spelen een rol.

  1. Centraal staat de relatieve verhoging van de productie van luteïniserend hormoon door de hypofyse, waardoor de productie van androgenen in de theca cellen van de eierstokken toeneemt. Vervolgens worden in verhoogde mate de androgenen omgezet in androsteendion, wat vervolgens wordt omgezet in testosteron.Dit proces wordt versterkt door insuline.

  2. Een enzymdefect in de steroïden productie door de eierstokken.

  3. Insuline weerstand, draagt bij aan de metabole en reproductieve afwijkingen

Symptomen
Door een teveel aan testosteron kunnen één of meerdere van de volgende symptomen optreden.

  • Onregelmatige menstruatie (< 9 maal per jaar), of geheel uitblijven van de menstruatie

  • Onvruchtbaarheid / verminderde vruchtbaarheid (als gevolg van anovulatie)

  • Acne, vette huid en vette roos

  • Hirsutisme: toegenomen lichaamsbeharing in een mannelijk patroon (bovenlip, kin, rond tepels, midden op de buik, binnenzijde bovenbenen).

  • Alopecia androgenetica: haarverlies in een mannelijk patroon (dunner worden op de kruin, "inhammen")

  • Cystes (vochtblaasjes) in de eierstokken. Dit zijn ongerijpte eiblaasjes.

  • Hogere/verhoogde LDL cholesterol en/of verlaagde HDL cholesterol

  • Hoge bloeddruk

  • Plekken verdikte en donkerbruine/zwarte huid (acanthosis nigricans) in de nek, op de armen, oksels, borsten of dijen

  • Zogenaamde skin tags (acrochordon), kleine wratjes of vleesboompjes in de oksels, rond de hals en nek, of in het gezicht

  • Pijn in het bekken

  • Angst of depressie als gevolg van uiterlijk of vruchtbaarheidsproblemen

Andere mogelijke gevolgen van PCOS: metabole- en cardiovasculaire afwijkingen.

  • Overgewicht en obesitas, vooral rond het middel

  • Diabetes type 2 of insuline-resistentie

  • Hoge bloeddruk

  • Hart- en vaatziekten

  • Slaapapneu

Diagnose
2 van de 3 volgende symptomen dienen aanwezig te zijn.

  • Oligo-of anovulatie. (verminderde of ontbrekende eisprong)

  • Hyperandrogenisme: teveel aan lichaamsbeharing, acne, kaalheid, of een tehoog vrij-testosteron gehalte in het bloed. Voor het laatstgenoemde zijn laboratoriumtests beschikbaar.

  • De aanwezigheid van meerder cystes, met behulp van echografie vastgesteld.

Een aantal zaken dient te worden uitgesloten, omdat ze symptomen, zoals die bij PCOS voorkomen, kunnen veroorzaken.

  • Congenitale hyperplasie van de bijnier (bijnier produceert teveel hormoon)

  • Syndroom van Cushing

  • Hyperprolactinemie of prolactinoom

  • Primaire hypothyreoïdie (traag werkende schildklier)

  • Acromegalie (teveel groeihormoon)

  • Premature ovariële functiestoornis

  • Obesitas (behoort echter wel tot de mogelijke symptomen van PCOS)

  • Viriliserend gezwel (in bijnier of ovarium)

  • Geneesmiddel gerelateerde symptomen (androgenen, valproinezuur, cyclosporine en andere geneesmiddelen)

Behandeling

Toegenomen lichaamsbeharing en acne
Een gebruikelijke behandeling, is die met een anticonceptiepil die een combinatie van een oestrogeen en een progestageen bevat. De keus van de pil is belangrijk; het progestageen dat het bevat, mag bijvoorkeur geen androgene effecten vertonen. Een goede keuze is Yasmin, dit bevat drospirenon en ethinylestradiol. Dit kan gecombineerd worden met het middel spironolacton.

Flutamide is effectief tegen overmatige lichaamsbeharing.

Verminderde of ontbrekende menstruatie
De cyclus kan regelmatiger worden door het gebruik van de pil. Wanneer je de pil gebruikt zal er geen eisprong op treden en kan je ook niet zwanger raken. Wanneer je stopt met de pil kan je weer onregelmatig ongesteld worden.Yasmin is in verband met het bovenstaande een goede keuze.

Recentelijk is aangetoond, dat life-style veranderingen zoals gewichtsverlies (ongeveer 5 procent) en gezonde voeding, een positief effect hebben op de cyclus en de vruchtbaarheid. Tevens is het zo dat een verlaging van de insulinespiegel ook een gunstig effect heeft op de cyclus en de vruchtbaarheid. De insulinespiegel kan worden verlaagd door het gebruik van metformine, wat vanwege zijn eveneens gewichtsverlagende effect, een goede keuze is.

Indien vruchtbaarheid niet wordt bereikt met gewichtsverlies en metformine, kan men een hormoonbehandeling overwegen. De eisprong kan weer op gang gebracht worden door het middel clomifeen, eventueel gevolgd door een behandeling met follikel stimulerend hormoon. In de praktijk gebeurt dit via onderhuidse inspuitingen van Menopur*.

Insuline weerstand, glucose-intolerantie en diabetes type 2
Gewichtvermindering is belangrijk bij aan diabetes type 2 gerelateerde problemen, zoals insuline weerstand en glucose-intolerantie. Vaak worden geneesmiddelen gebruikt om het gunstige effect van gewichtsvermindering te versterken. Men heeft dan de keus uit metformine en de middelen uit de groep van thiazolidinedionen (bijvoorbeeld pioglitazon (Actos) of rosiglitazon (Avandia)).