amandelontsteking - tonsillitis
Wat is een amandelontsteking?
Amandelen vangen bacteriën en virussen op en maken ze onschadelijk. Daarmee
helpen ze infecties in het lichaam te voorkomen. Als er erg veel
ziekteverwekkers in het lichaam zijn, kunnen de amandelen het werk soms niet
meer aan en raken zelf geïnfecteerd.
Het afweersysteem leert in de loop van de jaren vele ziekteverwekkers
herkennen en kan ze daardoor gemakkelijker bestrijden. Dit geldt ook voor de
amandelen. Op jonge leeftijd kost het de amandelen dus meer moeite en tijd
om virussen en bacteriën goed te bestrijden. Daardoor raken ze bij jonge
kinderen (tot ongeveer acht jaar) sneller overbelast en ontstoken.
Maar ook volwassenen kunnen te maken krijgen met een amandelontsteking. Vaak
is dat het gevolg van een virusinfectie (verkoudheid) of de ziekte van
Pfeiffer. Ook een bacteriële infectie en schimmelinfecties kunnen de oorzaak
zijn.
Ontstekingen komen zowel in de keel- als de neusamandelen voor. Bij sommige
mensen komt de amandelontsteking steeds terug.
Een ontsteking van de keelamandelen kan samengaan met een keelontsteking,
dit noemt men angina (niet te verwarren met angina pectoris, een
hartaandoening).
Verschijnselen van
amandelontsteking
Een acute ontsteking van de keelamandelen geeft klachten als keelpijn,
slikklachten, hoofdpijn, (onregelmatig) snurken en temperatuurverhoging. De
klachten ontstaan in de loop van één tot anderhalve dag. Bij zowel kinderen
als volwassenen kan de acute ontsteking steeds terugkomen, soms meerdere
keren per jaar.
Bij baby's en heel jonge kinderen is het vaak moeilijk om te achterhalen wat
er aan de hand is als ze ziek zijn. Niet willen eten of drinken kan duiden
op keelpijn bij het slikken.
De keelamandelen kunnen ook voortdurend (min of meer) ontstoken zijn. Dit
noemt men een chronische ontsteking. Dat geeft klachten als vermoeidheid en
hangerigheid, een slechte eetlust en een slechte adem. In de hals zijn dan
vaak verdikte lymfeklieren te voelen.
Een vergrote neusamandel veroorzaakt een voortdurende verkoudheid met een
vieze neus. Andere klachten kunnen zijn: slecht slapen, snurken, 'door de
neus' praten, veel door de mond ademen en herhaalde middenoorontstekingen.
Een heel enkele keer leidt een ontsteking van de keelamandelen tot een abces
(peritonsillair abces). Klachten zijn dan moeite met slikken, veel
slijmvorming, de mond gaat moeilijk open en de lymfeklieren in de hals
zwellen op. Hierbij ontstaat vaak hoge koorts.
De keel- en neusamandelen kunnen tegelijk ontstoken zijn.
Behandeling van ontstoken amandelen
Bij een amandelontsteking is het in de eerste plaats belangrijk om de
klachten zo veel mogelijk te verzachten. U kunt koorts bestrijden met
paracetamol en door het lichaam met lauw water af te sponzen. Regelmatig
koude dranken (zonder prik) drinken en ijs eten helpt tegen de keelpijn.
Kinderen met keelpijn willen vaak niet goed drinken, terwijl dat juist goed
voor hen is. Probeer uw kind toch zo ver te krijgen dat het regelmatig
drinkt.
Volwassenen kunnen ook gorgelen met zout water of met water waarin een
pijnstiller is opgelost.
Soms geeft de arts medicijnen (antibiotica) om de infectie sneller te
bestrijden. Dit kan alleen als de ontsteking een gevolg is van een infectie
door bacteriën (bij een infectie door een virus werken antibiotica niet).
Steeds terugkerende ontstekingen kunnen een reden zijn om de amandelen te
verwijderen. Bij kinderen tot acht à tien jaar gebeurt dit door ze te
'knippen'. Met een speciaal instrument woelt de arts de keelamandelen in één
beweging los van de onderlaag. Bij oudere kinderen en volwassenen worden de
amandelen 'gepeld' omdat ze veel vaster zitten. De arts maakt ze stap voor
stap los van de onderlaag.
Bij zowel kinderen als volwassenen gebeurt de ingreep meestal onder narcose.
Huisartsen zijn tegenwoordig terughoudend met het laten verwijderen van
amandelen. Alleen bij ernstige klachten is het zinvol om de amandelen weg te
halen. De leeftijd speelt ook een rol. Hoe jonger het kind, hoe
terughoudender uw arts zal zijn met een operatie.
Na het verwijderen van amandelen
Het knippen van amandelen staat bekend als een pijnlijke ingreep. Na de
operatie ontstaat keelpijn, vooral als de keelamandelen zijn verwijderd. De
pijn is over het algemeen vrij goed te bestrijden met paracetamoldrank of
-(zet)pillen. Helpen deze pijnstillers niet genoeg? Overleg dan met uw
(huis)arts of sterkere pijnstilling mogelijk is.
Vlak na de operatie komt er vaak nog wat oud bloed in de neus en in de mond.
De meeste kinderen en volwassenen voelen zich de eerste dagen na de operatie
nog wat ziek. De keelpijn houdt een paar dagen aan, met name bij het praten
en eten. De pijn straalt soms uit naar de oren. Praten voelt wat vreemd,
alsof de mond nog vol is. Al deze klachten gaan geleidelijk over.
Op de plaats van de verwijderde amandelen ontstaat een grijswitte laag,
vergelijkbaar met het korstje dat bij een schaafwond op de huid komt. De
adem kan hierdoor wat weeïg ruiken en er ontstaat vaak een vieze smaak in de
mond. Het grijswitte laagje is na ongeveer een week verdwenen.
De eerste dagen na de operatie is koud of lauw zacht voedsel het prettigst.
Het is goed om regelmatig koude dranken te drinken, vooral net na de
operatie. Ook waterijsjes zijn aan te raden. Vermijd zure of
koolzuurhoudende dranken; die zijn pijnlijk in de keel. Ook melkproducten,
zure zuidvruchten en bananen worden meestal als vervelend ervaren.
Voor kinderen geldt dat ze de eerste paar dagen het beste binnen kunnen
blijven. Ongeveer een week na de operatie zijn de meeste kinderen weer
genoeg opgeknapt om buiten te spelen en eventueel naar school te gaan.
Zwemmen mag pas twee à drie weken na de operatie.
Volwassenen kunnen het de eerste week na de ingreep het beste rustig aan
doen en daarna in principe hun normale werkzaamheden hervatten.
Neem contact op met uw huisarts of het ziekenhuis bij een forse nabloeding.