Paranoïde Persoonlijkheidsstoornis (PPS)
PPS
De paranoïde persoonlijkheidsstoornis (PPS) is een door een psychiater
gediagnosticeerde persoonlijkheidsstoornis met paranoïde kenmerken.
De term paranoïde verwijst in dit verband niet naar verregaande wanen of psychosen, maar naar een aanhoudend en ongegrond wantrouwen in mensen.
Familieleden, vrienden, kennissen en collega's worden vanwege dit wantrouwen met een zekere afstandelijkheid benaderd en de contacten worden pas wat hartelijker als blijkt dat zij geen kwade bijbedoelingen hebben.
Vaak blijft de PPS-lijder echter wel op zijn hoede en kan fel reageren op een kleinigheid (bijvoorbeeld een grapje), die als persoonlijke aanval wordt geïnterpreteerd. Mocht de persoon daadwerkelijk (denkt) slecht te worden behandeld of (denkt) te worden opgelicht, dan kan de woede daarover maanden of soms zelfs jaren duren en mogelijk wraakgevoelens oproepen.
Paranoïde persoonlijkheden wantrouwen vaak ook hun (ex)levenspartners. Op grond hiervan worden de activiteiten van de partner meer dan normaal in de gaten gehouden en kan de PPS'er zich soms (onredelijk) streng of zelfs dictatoriaal opstellen.
Vaak wordt er gezocht naar negatieve eigenschappen om de ex-partner volledig
te negeren en contacten te vermijden. Haatgevoelens tegen ex-partners kunnen soms verregaande gevolgen hebben.
De PPS’er kan vaak fel, minderwaardig of denigrerende opmerkingen maken of uitspraken doen over, of tegen, anderen. Wordt deze echter zelf met een dergelijk opmerking geconfronteerd, dan volgt er veelal een woede-uitbarsting.
In bepaalde gevallen richt het wantrouwen zich
tegen bevolkingsgroepen, instanties of overheden.
Dit kan leiden tot
vooroordelen of langdurige conflicten die volgens de omgeving slechts om
kleinigheden gaan. Dit wordt wel querulantenwaan genoemd (hoewel er in dit geval
geen sprake is van de echte waan). De persoon vermoedt zonder voldoende aanleiding dat anderen hem of haar misbruiken, schaden of misleiden. De persoon heeft sterke, onterechte twijfels over de loyaliteit of betrouwbaarheid van familie, vrienden of kennissen. De persoon is terughoudend bij het in vertrouwen nemen van anderen vanwege de ongegronde angst, dat de informatie ten nadele van hem of haar wordt gebruikt. De persoon is zeer wisselend van karakter (stemmingsstoornis), dat van het ene moment kan omslaan van uitermate vriendelijk en begripvol naar ruziezoekend. De persoon ziet denigrerende of bedreigende betekenis in onschuldige opmerkingen of gebeurtenissen. De persoon koestert wrok en is niet vergevingsgezind over beledigingen, kleineringen of lichamelijk letsel. De persoon ziet aanvallen op zijn of haar persoon of reputatie die anderen niet opvallen, reageert kwaad of gaat in de tegenaanval. De persoon heeft regelmatig ongegronde verdenkingen over de trouw van zijn of haar echtgeno(o)t(e), vriend(in) of seksuele partner. B. De stoornis treedt niet uitsluitend op als onderdeel van schizofrenie, een stemmingsstoornis met psychotische kenmerken of een andere psychische aandoening en is geen gevolg van directe fysiologische omstandigheden of algemeen medische aandoening.
[Querulantenwaan of paranoia querulans is een vorm van paranoïde waanstoornis, waarbij men ervan overtuigd is dat een groot onrecht is geschied dat ongedaan gemaakt dient te worden.
Reëel gezien is er echter geen sprake van dit onrecht. Wanneer er geen waan is geconstateerd, maar het leven van de persoon pathologisch wordt beheerst door het
bestrijden van een ervaren onrecht, kan er sprake zijn van paranoïde persoonlijkheidsstoornis. In dit geval spreekt men ook wel van querulante persoonlijkheidsstoornis].
De paranoïde persoonlijkheidsstoornis kan als volgt
worden beschreven:
A. Het zodanig wantrouwen of als verdacht beschouwen van anderen dat hun motieven worden gezien als kwaadwillend.
De stoornis begint in de puberteit of jonge volwassenheid en doet zich voor als sprake is van vier of meer van de volgende gevallen: