Inleiding
Elk jaar wordt in Nederland bij ongeveer 1.600 vrouwen baarmoederkanker vastgesteld. Deze soort kanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 55 en 80 jaar. Bij vrouwen jonger dan 40 jaar, komt baarmoederkanker zelden voor. Baarmoederkanker ontwikkelt zich bij 90% van de vrouwen in de binnenste slijmvlieslaag van de baarmoeder. Daarom wordt baarmoederkanker ook wel endometriumcarcinoom genoemd. Bij ongeveer 5 tot 10% van de vrouwen met baarmoederkanker ontstaat de ziekte in de spierwand van de baarmoeder. Dit wordt een uterussarcoom (uterus = baarmoeder) genoemd. Hier gaat het over het endometriumcarcinoom.

Baarmoederhalskanker
Hoewel baarmoederkanker en baarmoederhalskanker allebei in de baarmoeder ontstaan, hebben ze een heel verschillend ziekteverloop. Ook de behandeling van deze twee ziekten is verschillend. Hier kunt u meer lezen over baarmoederhalskanker.

Doorgroei en uitzaaiingen
Baarmoederkanker is een soort kanker die over het algemeen langzaam groeit. Vanuit het baarmoederslijmvlies kan een kwaadaardige tumor doorgroeien in de onderliggende spierlaag, naar de baarmoederhals of naar de eileiders. Op den duur kan uitbreiding plaatsvinden vanuit de baarmoederholte naar omringende weefsels en organen. Wanneer de tumor doorgroeit, neemt de kans toe dat er tumorcellen losraken en via de lymfe en/of het bloed op een andere plaats in het lichaam terechtkomen. Daar kunnen de uitgezaaide cellen uitgroeien tot tumoren. Zo ontstaan (uitzaaiingen).

Bij baarmoederkanker vindt de verspreiding van tumorcellen vooral plaats via het (lymfestelsel). Verspreiding van tumorcellen via het bloed treedt bij baarmoederkanker minder vaak op en meestal in een later (stadium) van het ziekteproces. Er kunnen dan uitzaaiingen ontstaan in organen zoals de longen, de botten of de lever.

Risicofactoren
Er is een aantal risicofactoren bekend waardoor sommige vrouwen een wat groter risico op baarmoederkanker kunnen hebben. Verstoring van het normale samenspel tussen de verschillende hormonen die invloed uitoefenen op het baarmoederslijmvlies lijkt een belangrijke risicofactor. Het langdurig inwerken van oestrogene hormonen op het baarmoederslijmvlies, zonder onderbreking door andere hormonen, progestativa, kan leiden tot baarmoederkanker:
Zo is bij vrouwen zonder of met weinig kinderen en bij vrouwen bij wie de overgang laat begint, het risico op het krijgen van baarmoederkanker iets verhoogd.
Het risico op baarmoederkanker is groter bij langdurig gebruik van oestrogenen (zoals bij overgangsklachten). Om dit risico te verminderen, worden de oestrogenen voorgeschreven in combinatie met een progestativum.
Tamoxifen is een belangrijk medicijn bij de behandeling van borstkanker. Het gebruik van tamoxifen gedurende een aantal jaren kan het risico op het ontstaan van baarmoederkanker vergroten. De goede behandelingsresultaten van tamoxifen wegen echter zwaarder dan het kleine extra risico op baarmoederkanker, ook al omdat baarmoederkanker in het algemeen goed te behandelen is. Borstkankerpatiënten die tamoxifen gebruiken, worden bij gynaecologische klachten zorgvuldig onderzocht.
Er zijn bepaalde zeldzame oestrogeen producerende tumoren van de eierstokken waardoor een verhoogd risico op baarmoederkanker ontstaat.
Bij vrouwen met overgewicht komt meer baarmoederkanker voor. Waarschijnlijk doordat in het vetweefsel een extra hoeveelheid oestrogene stoffen wordt aangemaakt.
Het Hereditair Non-Polyposis Colorectaal Carcinoom (HNPCC of Lynch syndroom) is de naam voor een erfelijke gevoeligheid voor dikkedarmkanker. Hierbij bestaat ook een groot risico op tumoren in andere organen, onder anderen het baarmoederslijmvlies.
Baarmoederkanker is, evenals andere soorten kanker, niet besmettelijk. Besmetting door geslachtsgemeenschap is dus niet mogelijk.

Klachten
Bij baarmoederkanker is ongewoon vaginaal bloedverlies de meest voorkomende klacht. Vrouwen die de overgang al hebben gehad, kunnen opeens een bloeding krijgen. Dit wordt wel eens verward met het plotseling terugkeren van de menstruatie. Als u echter al meer dan een jaar niet meer heeft gemenstrueerd, is zo'n bloeding geen gewone ongesteldheid.
Omdat baarmoederkanker vooral na de overgang voorkomt, zorgt bloedverlies vaak dat de tumor in een vroeg stadium wordt ontdekt. Bij vrouwen die nog niet in de overgang zijn, kunnen tussentijdse bloedingen of menstruatiestoornissen wijzen op baarmoederkanker.
Vaginaal bloedverlies kan ook met andere aandoeningen dan baarmoederkanker te maken hebben. Bij ongewoon vaginaal bloedverlies of een verandering in de maandelijkse cyclus is het altijd raadzaam naar de huisarts te gaan. De huisarts kan laten onderzoeken wat de werkelijke oorzaak is van dit vaginale bloedverlies. Buikpijn treedt doorgaans pas in een later stadium van de ziekte op.

Onderzoek
Als u met een of meer van de hiervoor genoemde klachten bij uw huisarts komt, zal deze u eerst lichamelijk onderzoeken. Daarbij hoort ook een (inwendig onderzoek). Zonodig verwijst uw huisarts u naar een gynaecoloog, een arts gespecialiseerd in ziekten van de vrouwelijke geslachtsorganen. Deze arts zal het lichamelijk onderzoek herhalen en ook een inwendig onderzoek doen. Het uitstrijkje is een onderzoek waarmee afwijende cellen kunnen worden opgespoord die op baarmoederhalskanker kunnen wijzen. Dit onderzoek is echter niet geschikt voor het opsporen van baarmoederkanker.

De volgende onderzoeken kunnen plaatsvinden wanneer de arts baarmoederkanker vermoedt.

Inwendig onderzoek
De huisarts of de gynaecoloog zal een speculum ('eendenbek') in de vagina inbrengen om de vagina en de baarmoedermond te kunnen zien. Daarna brengt de arts één of twee vingers in de vagina. De andere hand legt hij op uw buik. Op deze manier krijgt de arts een indruk van de ligging en grootte van de organen onder in de buik, waaronder de baarmoeder. Soms voelt de arts ook met één vinger in de vagina en één in de endeldarm naar de omgeving van de baarmoeder. Dit inwendige onderzoek is weliswaar vervelend, maar meestal niet pijnlijk.

Vaginale echografie
Echografie is een onderzoek met behulp van geluidsgolven. Deze golven zijn niet hoorbaar, maar de weerkaatsing (echo) ervan maakt organen en/of weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Een eventuele tumor en/of uitzaaiingen in de lymfeklieren kunnen zo in beeld worden gebracht. Deze afbeeldingen kunnen op foto's worden vastgelegd.
Tijdens de vaginale echografie ligt u op een gynaecologische tafel met beensteunen. Een dun staafvormig echo-apparaat wordt in de vagina gebracht. Op deze wijze komen de baarmoeder en de eierstokken goed in beeld en kan de arts eventuele afwijkingen bekijken. Ook wordt naar de dikte van het baarmoederslijmvlies gekeken.
Als de dikte van het baarmoederslijmvlies afwijkt, kan de arts besluiten wat weefsel weg te halen voor onderzoek (zie ( hysteroscopie en curettage)).

Hysteroscopie en curettage
Bij een hysteroscopie wordt een buisvormig instrument waaraan een kijkertje (een scoop) is bevestigd, via de vagina in de baarmoeder gebracht. Daarmee is het mogelijk de wand van de baarmoeder te bekijken. De arts kan zo bepalen uit welke verdacht uitziende plek een stukje weefsel moet worden genomen. Meestal wordt u hiervoor onder een lichte narcose gebracht. U mag weer naar huis zodra u voldoende bent hersteld. Vaak is dat nog dezelfde dag. Een hysteroscopie (hystero = baarmoeder) kan in combinatie met een curettage worden gedaan.

Curettage
Wegnemen van weefsel gebeurt vaak met een zuigertje dat via de vagina wordt ingebracht. Een curettage kan plaatsvinden op de polikliniek, zonder narcose. De arts kan ook met behulp van een lepelvormig instrumentje stukjes weefsel van de baarmoederwand schrapen, hiervoor is vaak wel een lichte narcose noodzakelijk. In dat geval moet u enige uren in het ziekenhuis blijven. U mag weer naar huis wanneer u voldoende bent hersteld.
Een patholoog onderzoekt het verkregen weefsel onder de microscoop: histologisch onderzoek. Daarmee is definitief vast te stellen of er sprake is van baarmoederkanker.

Verder onderzoek
Als uit de eerder beschreven onderzoeken blijkt dat er sprake is van baarmoederkanker, zal de arts voorstellen verder onderzoek te doen. Daarmee kan worden vastgesteld of de ziekte zich tot de baarmoeder heeft beperkt of zich verder heeft uitgebreid.

De volgende onderzoeken kunnen dan plaatsvinden.

Bloedonderzoek
Voor het bloedonderzoek wordt wat bloed bij u afgenomen. Daarmee worden verschillende testen uitgevoerd. Die testen zijn nodig om de conditie en de werking te bepalen van de lever, de nieren en andere organen.

Röntgenonderzoek
Soms wordt er een röntgenfoto van de longen gemaakt, om een eventuele uitbreiding van de ziekte naar de longen uit te sluiten.

Echografie van de buikorganen
Bij een echografie (zie (vaginale-echografie)) van de buikorganen worden de lever, nieren, urinewegen en lymfeklieren in beeld gebracht.
Tijdens het onderzoek ligt u op een onderzoektafel. Nadat op uw huid een gelei is aangebracht, wordt daarover een klein apparaat bewogen dat geluidsgolven uitzendt. De afbeeldingen op het beeldscherm kunnen op foto's worden vastgelegd.
De arts let met name op eventuele uitzaaiingen die in de buik kunnen voorkomen. Echografie is een eenvoudig, niet belastend onderzoek.
Wel is het soms noodzakelijk dat u enkele uren voor het onderzoek niet eet en drinkt.
Soms is het noodzakelijk dat u een volle blaas heeft, waardoor de organen onder in de buik beter in beeld komen.

CT-scan (computertomografie)
Een computertomograaf brengt organen en/of weefsels zeer gedetailleerd in beeld. Bij het maken van een CT-scan wordt gelijktijdig gebruikgemaakt van röntgenstraling en een computer.
Het apparaat heeft een ronde opening waar u, liggend op een beweegbare tafel, doorheen wordt geschoven. Terwijl de tafel verschuift, maakt het apparaat een serie foto's waarop telkens een ander 'plakje' van het orgaan of weefsel staat afgebeeld. Deze 'doorsneden' geven een beeld van de plaats, grootte en uitbreiding van de (mogelijke) tumor en/of uitzaaiingen.
Vaak is een contrastvloeistof nodig. Meestal krijgt u deze vloeistof tijdens het onderzoek in een bloedvat van uw arm gespoten. Contrastvloeistof kan een warm en weeïg gevoel veroorzaken. Sommige mensen worden er een beetje misselijk van. Om ervoor te zorgen dat u hier zo min mogelijk last van heeft, is het advies enkele uren voor het onderzoek niet te eten en te drinken.
Daarnaast is het meestal nodig dat u, voorafgaand aan het onderzoek, een contrastvloeistof drinkt. Hierdoor zijn de buikorganen op de foto beter te onderscheiden van andere weefsels.

MRI (Magnetic Resonance Imaging)
Dit onderzoek maakt gebruik van een magneetveld in combinatie met radiogolven en een computer. De techniek maakt 'dwars- of lengtedoorsneden' van het lichaam zichtbaar, waardoor een eventuele tumor en/of uitzaaiingen in beeld komen.
Tijdens dit onderzoek ligt u in een soort koker. Sommige mensen ervaren het onderzoek daardoor als benauwend.
Een MRI-apparaat maakt nogal wat lawaai. Hiervoor krijgt u oordopjes in; soms kunt u naar (uw eigen) muziek luisteren. Via de intercom blijft altijd contact bestaan tussen u en de laborant, die tijdens het onderzoek in een andere ruimte is. Soms wordt tijdens het onderzoek via een bloedvat in uw arm een contrastvloeistof toegediend.

Stadium-indeling
Om te kunnen bepalen welke behandeling(en) hij u voorstelt, moet uw specialist weten uit welke soort kankercellen de tumor is ontstaan, hoe kwaadaardig deze zijn en wat het stadium van de ziekte is.
Onder het stadium verstaat men de mate waarin de ziekte zich in het lichaam heeft uitgebreid. De specialist stelt het stadium vast door onderzoek te doen naar:

• de plaats en grootte van de tumor;
• de mate van doorgroei in het omringende weefsel;
• de aanwezigheid van uitzaaiingen in lymfeklieren en/of organen elders in het lichaam.

Er worden bij baarmoederkanker vier stadia onderscheiden die hier in grote lijnen zijn weergegeven:

1. De tumor is beperkt tot de baarmoeder, waarbij wordt gekeken of de tumor zich alleen in het slijmvlies bevindt of is doorgegroeid in de spierlaag van de baarmoeder.
2. De tumor is doorgegroeid tot in de baarmoederhals maar niet buiten de baarmoeder.
3. Er is tumoruitbreiding buiten de baarmoeder, maar binnen het kleine bekken. Dat wil zeggen: in de directe omgeving van de baarmoeder, bijvoorbeeld naar de eierstokken, de vagina of de lymfeklieren in de buik.
4. De tumor is doorgegroeid buiten het kleine bekken of is doorgegroeid naar de blaas of de endeldarm en/of er zijn uitzaaiingen elders in de buikholte.
   Ook  bij uitzaaiingen van baarmoederkanker in andere organen, bijvoorbeeld in de longen of de botten, spreekt men van stadium iv.

Gradering
Bij microscopisch onderzoek van het weefsel bij baarmoederkanker wordt de mate van kwaadaardigheid van de tumor bepaald. Dit noemt men de gradering (g). Deze loopt van g1 tot en met g3. Hoe hoger de gradering, hoe kwaadaardiger de tumor en hoe sneller deze groeit.

Spanning en onzekerheid
Het kan enige tijd duren voordat u alle noodzakelijke onderzoeken heeft gehad en de aard en het stadium van uw ziekte bekend is.
Waarschijnlijk heeft u vragen over de aard van uw ziekte, het mogelijke verloop daarvan en de behandelmogelijkheden. Vragen die tijdens de periode van onderzoeken nog niet te beantwoorden zijn.
Dat kan spanning en onzekerheid met zich meebrengen, zowel bij u als bij uw naasten. Het kan helpen als u weet wat er bij de verschillende onderzoeken gaat gebeuren. Die informatie krijgt u niet altijd vanzelf. Vraag er daarom gerust naar op de afdelingen waar de verschillende onderzoeken plaatsvinden

Behandeling
De meest toegepaste behandelingen bij baarmoederkanker zijn:

• operatie (chirurgie);
• bestraling (radiotherapie);
• hormonale therapie;
• chemotherapie (behandeling met celdodende of celdelingremmende medicijnen).

Vaak is een combinatie van deze behandelmethoden nodig.

Doel van de behandeling
Wanneer een behandeling genezing tot doel heeft, wordt dat een curatieve behandeling genoemd.
Onderdeel van een curatieve behandeling kan een aanvullende behandeling zijn. Bijvoorbeeld chemotherapie na een operatie, om eventuele niet-waarneembare uitzaaiingen te bestrijden (adjuvante behandeling) en daarmee de kans op ziektevrije, langdurige overleving te vergroten.
Als de ziekte niet (meer) curatief kan worden behandeld, is een palliatieve behandeling mogelijk. Zo'n behandeling is gericht op het remmen van de ziekte en/of vermindering van de klachten.

Operatie (chirurgie)
De kans is groot dat de arts u voorstelt om u te opereren. Hoe uitgebreid de operatie zal zijn hangt af van het stadium van de ziekte.

Stadium I
Bij baarmoederkanker in stadium i is een operatie de eerst aangewezen behandeling. Als de tumor beperkt is gebleven tot het baarmoederslijmvlies of de spierlaag, wordt de baarmoeder verwijderd.
Tevens worden de eierstokken weggenomen omdat hierin uitzaaiingen kunnen voorkomen. Dit geldt ook voor jongere vrouwen. Het steunweefsel en de lymfeklieren worden meestal niet verwijderd. Als u nog niet in de overgang bent, zal het verwijderen van de eierstokken tot gevolg hebben dat u in de overgang komt.
De operatie vindt plaats via een snede in de onderbuik, vanaf het schaambeen tot de navel of net daarboven. De arts kan zo de buik inspecteren. Soms wordt de baarmoeder via een vaginale operatie verwijderd, in combinatie met een kijkoperatie van de buik.
Soms wordt adjuvant bestraling gegeven. Hiertoe kan worden besloten als de kans aanwezig is dat er na de operatie plaatselijk kankercellen zijn achtergebleven. Dit hangt af van:

• het type kankercellen waaruit de tumor bestaat;
• de mate van kwaadaardigheid van de kankercellen (gradering);
• hoe diep de tumor in de baarmoederwand is gegroeid;
• uw leeftijd en uw algemene gezondheidstoestand.

Stadium II
Als blijkt dat de tumor zichtbaar is doorgegroeid naar de baarmoederhals is de operatie over het algemeen uitgebreider. De baarmoeder en eierstokken worden weggenomen, zoveel mogelijk lymfeklieren en steunweefsel rondom de baarmoeder, en het bovenste deel van de vagina. Deze operatie staat bekend als een Wertheim-Meigs operatie. Indien de kankercellen in de baarmoederhals alleen aan te tonen zijn onder de microscoop, dan kan met dezelfde operatie worden volstaan als bij stadium I.

Stadium III/IV
Als baarmoederkanker zich in een nog verder gevorderd stadium bevindt (stadium III of IV), wordt soms eerst voor een operatie gekozen om zoveel mogelijk tumorweefsel weg te halen. Daarna volgen bestralingen en/of chemotherapie. In andere situaties zal bestraling en/of chemotherapie worden gegeven zonder eerst te opereren. Soms volgt dan na de bestraling en/of chemotherapie alsnog een operatie.
Een patholoog onderzoekt het weggenomen weefsel, de randen daarvan en de lymfeklieren onder de microscoop op aanwezigheid van kankercellen. De uitslag van dit onderzoek geeft belangrijke informatie over het stadium van de ziekte. Dit bepaalt mede of verdere behandeling noodzakelijk is.

Bestraling (radiotherapie)
Bestraling is een plaatselijke behandeling om kankercellen te vernietigen, terwijl de gezonde cellen zo veel mogelijk gespaard blijven. Kankercellen verdragen straling slechter dan gezonde cellen en herstellen zich er minder goed van. Gezonde cellen herstellen zich over het algemeen wel.
Bestraling kan bij baarmoederkanker zowel een adjuvante als een palliatieve behandeling zijn. Bestraling zonder een voorafgaande operatie wordt alleen toegepast als een operatie niet goed mogelijk is door de uitgebreidheid van de baarmoederkanker of doordat de gezondheidstoestand geen operatie toelaat.
Bestraling kan uitwendig, inwendig of als combinatie worden toegepast.

Uitwendige bestraling
De straling komt uit een bestralingstoestel. Het te behandelen gebied wordt van buitenaf - door de huid heen - bestraald. De radiotherapeut zorgt ervoor dat de stralenbundel nauwkeurig wordt gericht en dat het omliggende, gezonde weefsel zo veel mogelijk buiten het te bestralen gebied blijft.
Over het algemeen duurt een bestralingsbehandeling een aantal weken en heeft vier- of vijfmaal per week plaats. In die periode krijgt u per keer gedurende een aantal minuten een dosis straling. Voor bestraling is meestal geen opname in het ziekenhuis nodig.
Bij patiënten die uitwendige bestraling krijgen als adjuvante behandeling, begint de bestralingsbehandeling enkele weken na de operatie.

Bijwerkingen
Bestraling beschadigt niet alleen kankercellen, maar ook gezonde cellen in het bestraalde gebied. De bijwerkingen die u kunt verwachten hangen af van het bestraalde gebied, de bestralingsdosis en de toegepaste techniek. Over het algemeen hebben patiënten tijdens en na afloop van de bestralingsperiode last van futloosheid en vermoeidheid.
Doordat bij bestraling van de onderbuik ook de darmen en de blaas straling krijgen, kunt u veelvuldig aandrang voelen om ontlasting te krijgen, last hebben van buikkrampen en diarree en kunnen er klachten optreden zoals bij een blaasontsteking.
Een andere veelvoorkomende bijwerking is een plaatselijke reactie van de huid. Er kan een rode of donker verkleurde huid (en soms blaren) ontstaan op de plek waar u bent bestraald.
De meeste klachten verdwijnen doorgaans enkele weken na afloop van de behandeling. Sommige mensen merken echter nog lang na hun behandeling dat zij eerder vermoeid zijn dan vóór hun ziekte.
Op de bestralingsafdeling krijgt u gerichte adviezen om zo min mogelijk last te hebben van de bijwerkingen.
Ook eerder genoemde darm- en blaasklachten kunnen langer aanhouden. De arts kan hiervoor medicijnen voorschrijven.
Vooral bij een combinatie van uitwendige en inwendige bestraling kan het bovenste deel van de vagina stugger en droger worden. Dit kan seksuele activiteit bemoeilijken. Uw arts zal u adviezen geven om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Zie ook (Seksualiteit).

Inwendige bestraling (brachytherapie)
Inwendige bestraling vindt plaats van binnenuit met een kleine stralingsbron. Hiervoor brengt de arts bronhouders (applicatoren) in de baarmoeder en/of in het bovenste gedeelte van de vagina. Deze bronhouders zijn smalle holle buisjes. Het inbrengen van de bronhouders gebeurt onder plaatselijke verdoving of narcose. Meestal is opname in het ziekenhuis nodig. Als u inwendige bestraling krijgt na een operatie wordt u doorgaans poliklinisch behandeld.
Bij inwendige bestraling wordt gebruik gemaakt van een 'after-loading apparaat'. Dit apparaat brengt via dunne slangen, radioactiviteit over naar de bronhouder. Van de bestraling zelf voelt u niets. De radiotherapeut berekent nauwkeurig hoeveel straling voor iedere patiënte nodig is. Hierdoor varieert de duur van de inwendige bestraling. Na het inbrengen van de bronhouders maakt men röntgenfoto's of een CT-scan voor de berekening van de dosis inwendige bestraling. Bij sommige vrouwen wordt ook een mri-scan gemaakt. Het maken van de foto's en het precies berekenen van de bestralingsdosis kan een half uur tot enkele uren duren, vooral bij inwendige bestraling zonder voorafgaande operatie. Afhankelijk van de bestralingsduur krijgt u de bestraling direct. Uw radiotherapeut zal dit tevoren met u bespreken. Als de bestraling een aantal uren duurt, verblijft u, vanwege de straling, in een kamer met speciale voorzieningen. Daar worden de bronhouders aangesloten op het after-loading apparaat. Er is dan tevoren een urinekatheter ingebracht, zodat u rustig in bed kunt blijven liggen.
Als de bestraling klaar is, trekt het after-loading apparaat de stralingsbron terug uit de bronhouders. De slangen worden losgekoppeld en de bronhouders verwijderd. Dit is doorgaans niet pijnlijk en kan zonder verdoving gebeuren. Zodra het apparaat de stralingsbron heeft teruggetrokken bent u vrij van straling.

Bijwerkingen
Meestal heeft u weinig klachten na de inwendige bestraling. Soms is het plassen enkele dagen wat gevoelig. Omdat de inwendige bestaling tijdens of kort na de uitwendige bestraling plaatsvindt, kunt u nog wel last hebben van de bijwerkingen van de uitwendige bestraling.

Hormonale therapie
Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt. Deze worden uitgescheiden in het bloed en beïnvloeden bepaalde processen of organen in ons lichaam. Een belangrijke groep hormonen zijn de geslachtshormonen. Bepaalde soorten kanker kunnen gevoelig zijn voor het mannelijke of vrouwelijke geslachtshormoon.
Baarmoederkanker kan gevoelig zijn voor het vrouwelijk geslachtshormoon progesteron.
Hormonale therapieën zijn op die gevoeligheid gebaseerd. De productie van bepaalde eigen hormonen wordt beperkt of hun invloed wordt verminderd. Het ontstaan en de woekering van de kankercellen kunnen zo (tijdelijk) worden stopgezet.
Afname van de aanmaak of van de werking van de geslachtshormonen kan worden bereikt door een operatie of door het gebruik van medicijnen (hormoonpreparaten).
Hormonale therapie is bij baarmoederkanker een palliatieve behandeling.

Bijwerkingen
Bij een hormonale behandeling kunnen een aantal bijwerkingen optreden, onder meer afhankelijk van de voorgeschreven dosis:

• een toename van het lichaamsgewicht van ongeveer een tot twee kilo;
• het hart en de bloedvaten kunnen extra belast worden doordat het lichaam meer vocht vasthoudt;
• de behandeling kan in het begin misselijkheid veroorzaken.

Chemotherapie
Chemotherapie is de behandeling van kanker met celdodende of celdelingremmende medicijnen: cytostatica. Er zijn verschillende soorten cytostatica, elk met een eigen werking. De medicijnen kunnen op verschillende manieren worden toegediend, bijvoorbeeld per infuus, als tablet of per injectie.
Via het bloed verspreiden zij zich door uw lichaam en kunnen op vrijwel alle plaatsen kankercellen bereiken.
Chemotherapie kan bij baarmoederkanker overwogen worden als palliatieve behandeling met name als er uitzaaiingen zijn vastgesteld. Soms wordt chemotherapie als adjuvante behandeling na de operatie en/of bestraling gegeven. Dit is afhankelijk van het soort baarmoederkankercellen en het stadium, en gebeurt meestal in het kader van wetenschappelijk onderzoek.

Bijwerkingen
Cytostatica tasten naast kankercellen ook gezonde cellen aan. Daardoor kunnen onaangename bijwerkingen optreden, bijvoorbeeld:

• haaruitval;
• misselijkheid;
• braken;
• darmstoornissen;
• verhoogd risico op infecties;
• vermoeidheid.

Acute misselijkheid en overgeven zijn meestal te bestrijden met medicijnen. De bijwerkingen verminderen doorgaans geleidelijk nadat de cytostaticatoediening is beëindigd. Vermoeidheid kan na de behandeling echter nog lang aanhouden.
Of u last krijgt van bijwerkingen hangt onder meer af van de soorten en hoeveelheden cytostatica die u krijgt.
Hormonale therapie en chemotherapie worden aangeboden aan vrouwen met baarmoederkanker bij wie:
de tumor te ver is uitgebreid om nog in aanmerking te komen voor een operatie of bestraling;
ondanks operatie en/of bestraling nog tumorweefsel is achtergebleven;
er uitzaaiingen van de baarmoederkanker zijn vastgesteld.
De ziekte kan dan soms voor langere tijd worden teruggedrongen.

Afzien van behandeling
Het is mogelijk dat bij u of bij uw arts de indruk bestaat, dat de belasting of de mogelijke bijwerkingen of gevolgen van een behandeling niet (meer) opwegen tegen de te verwachte resultaten. Hierbij zal het doel van de behandeling vaak een rol spelen. Het maakt natuurlijk verschil of de behandeling curatief of palliatief bedoeld is, of dat er sprake is van een adjuvante behandeling.
Bij een curatieve behandeling accepteert u misschien meer bijwerkingen of gevolgen.
Als een palliatieve behandeling wordt geadviseerd, zult u de kwaliteit van uw leven bij uw beslissing willen betrekken.
En bij een adjuvante behandeling speelt de afweging of de belasting van een behandeling in verhouding staat tot het mogelijke risico van terugkeer van de ziekte.
Als u twijfelt aan de zin van (verdere) behandeling, bespreek dit dan in alle openheid met uw specialist of huisarts. Iedereen heeft het recht om af te zien van (verdere) behandeling.
Uw arts zal u de noodzakelijke medische zorg en begeleiding blijven geven om de hinderlijke gevolgen van uw ziekte zo veel mogelijk te bestrijden.