home

  

acute leukemie, bloedkanker

register

  

vormen van kanker


leukemiecellenten

 

 

 

  

Leukemie
Leukemie is een verzamelnaam voor verschillende vormen van bloedkanker, of preciezer kanker van witte bloedcellen (leukocyten). Het Griekse woord leukemie dat "wit bloed" (λευκος + το αιμα) betekent werd voor het eerst gebruikt door de Duitse patholoog Virchow. Een buis bloed van een leukemiepatiënt vertoont inderdaad vaak een wit "neerslag" van (leukemische) cellen.
Er kunnen twee karakteristieke verschijningsvormen van leukemieën worden onderscheiden. Acute leukemieën, waarbij de maligne cellen onrijp zijn, en chronische leukemieën, die juist een opeenhoping van rijpe cellen vertonen. Afhankelijk van het celtype kunnen acute en chronische leukemieën weer onderverdeeld worden in een lymfatische en myeloïde vorm.

De vier hoofdvormen zijn:

  • Acute lymfatische leukemie (ALL) Veel bij kinderen en jong volwassenen;

  • Acute myeloïde leukemie (AML) Vooral tussen 20-40 jaar en ouder dan 60 jaar;

  • Chronische lymfatische leukemie (CLL) Vooral bij bejaarde mensen;

  • Chronische myeloïde leukemie (CML) Vooral bij jong volwassenen.

Er zijn veel soorten leukemie, die alle gemeen hebben dat één van de vele typen witte bloedcellen is ontaard en zich ongebreideld is gaan vermenigvuldigen. Deze vorm van kanker is niet door operaties te genezen, omdat de ziekte zich per definitie al door het hele lichaam verspreid heeft, zodat het chirurgisch weghalen van het zieke weefsel niet mogelijk is. Niettemin is bij een aantal vormen van leukemie door middel van chemotherapie en bestraling, eventueel gecombineerd met beenmergtransplantatie of tegenwoordig ook stamceltransplantatie, in een betrekkelijk hoog percentage van de gevallen genezing te bereiken en in een groot aantal andere gevallen de progressie van de ziekte jaren te vertragen, soms tientallen jaren. Chronische Myeloïde Leukemie-patiënten worden sinds 2002 bij voorkeur behandeld met het medicijn Glivec.

Sommige vormen van leukemie lijken geassocieerd te zijn met bepaalde virussen; van andere is aangetoond dat blootstelling aan straling van radioactieve stoffen de kans erop duidelijk verhoogt.


Bij jonge kinderen komt met name acute lymfatische leukemie voor, die in ongeveer 80% van de gevallen te genezen is. Dat heeft met name te maken met het feit dat deze leukemie relatief gevoelig is voor antikankermedicijnen (chemotherapie). De behandeling van kinderen met leukemie wordt in Nederland gecoördineerd door de Stichting Kinderoncologie Nederland (SKION), het samenwerkingsverband van Nederlandse kinderarts-oncologen (Den Haag).

 

Ongecontroleerde deling
Bij leukemie is er sprake van een ongecontroleerde deling van bepaalde witte bloedcellen. De oorzaak hiervan is een reeks veranderingen in het erfelijk materiaal (DNA) van de beenmergcellen, waardoor deze afwijkende bloedcellen gaan produceren. Die kwaadaardige beenmergcellen reageren bovendien niet meer op signalen om de aanmaak te remmen als er voldoende cellen zijn geproduceerd. Er komen dus niet alleen afwijkende, maar ook veel te veel cellen in de bloedbaan. Door de woekering van die abnormale cellen komt de productie van de normale bloedcellen in het gedrang.
Aanvankelijk is er alleen in het beenmerg een overmaat aan abnormale bloedcellen. Na verloop van tijd komen die cellen in de bloedbaan en dus ook in de organen terecht. Bepaalde weefsels kunnen dan overvol raken met abnormale cellen. Dat is onder meer te merken aan vergrote lymfeklieren, een vergrote milt en/of een vergrote lever.

 

Verschillende vormen
Er zijn verschillende vormen van leukemie. Er wordt onder meer onderscheid gemaakt in acute leukemie en chronische leukemie. Deze vormen verschillen van elkaar in de mate van rijping van de abnormale cellen:
Bij acute leukemie rijpen de bloedcellen niet uit. Omdat onrijpe cellen niet afsterven, vindt vaak in korte tijd een ophoping van onrijpe cellen plaats. Vanwege het gebrek aan rijpe witte bloedcellen treden al binnen enkele weken klachten op.
Er is sprake van chronische leukemie als de cellen nog redelijk goed uitrijpen. Het kwaadaardige proces verloopt veel trager, waardoor klachten lang kunnen uitblijven.
Daarnaast wordt onderscheid gemaakt op basis van het celtype van de abnormale witte bloedcellen. Zo kennen we lymfatische leukemie en myeloïde leukemie. Een bepaalde vorm van leukemie wordt dus aangeduid met het onderscheid acuut of chronisch én met het type bloedcellen dat ongecontroleerd is gaan delen.
Dit onderscheid wordt gemaakt op grond van beenmerg- en bloedonderzoek en is belangrijk voor het kunnen bepalen van de behandeling.


De meest voorkomende vormen van leukemie zijn:

  • acute lymfatische leukemie (ALL);

  • acute myeloïde leukemie (AML);

  • chronische lymfatische leukemie (CLL);

  • chronische myeloïde leukemie (CML).

Het verloop van de ziekte is per vorm van leukemie anders.

Voorkomen
Per jaar wordt in Nederland bij ongeveer 1.600 mensen leukemie vastgesteld. De leeftijd waarop leukemie het meest voorkomt, verschilt per vorm. Zo is acute lymfatische leukemie een ziekte die vooral bij kinderen en jonge volwassenen wordt aangetroffen. Acute myeloïde leukemie komt daarentegen voornamelijk voor bij volwassenen. Chronische myeloïde leukemie wordt met name op middelbare leeftijd vastgesteld. Chronische lymfatische leukemie komt vooral bij oudere mensen voor.