Chiropraxie, chiropraxis of chiropractie (van Oudgrieks cheír (χείρ),
'hand', en praxis (πραξις),'handeling') is de diagnose,
behandeling en preventie van aandoeningen van het
bewegingsapparaat, voornamelijk de stoornissen die
betrekking hebben op de wervelkolom met de overtuiging dat
de algehele gezondheid hierdoor beïnvloed wordt. Chiropraxie
is een aanvullende discipline bij de traditionele
geneeskunde en moet niet als een alternatief daarvan worden
beschouwd. De erkenning van het beroep chiropractor
verschilt per land. In België, Engeland, Zwitserland en de
Scandinavische landen wordt dit erkend als zorgverlener in
de eerstelijnszorg met een onafhankelijke
behandelingsbevoegdheid zoals die van een arts of tandarts.
In Nederland is chiropraxie een vrij beroep, dat valt onder
de noemer "alternatieve of complementaire geneeskunde" en
niet officieel door de overheid gereguleerd en erkend wordt.
Behandelmethode
Volgens de chiropraxie bestuurt het zenuwstelsel alle
processen binnen het lichaam. Aangenomen wordt dat, wanneer
er binnen deze processen iets fout gaat, de oorzaak hiervoor
vaak terug te vinden is in het zenuwstelsel. Deze
abnormaliteiten kunnen zowel mechanisch (spier- en
gewrichtspijn) als systemisch zijn (bijvoorbeeld
spijsverteringsproblemen, astma, en gezichts- en
gehooraandoeningen). Chiropractors behandelen gewrichten
overal in het lichaam om mechanische problemen aan te
pakken. Wanneer er sprake is van neurologische betrekking
(bijvoorbeeld tintelingen in de vingers, scherpe
pijnscheuten langs de achterkant van het been, enzovoort)
wordt de behandeling vooral gericht op de wervelkolom.
Behandelmethoden binnen de chiropraxie hebben vooral
betrekking op de manipulatie van gewrichten, behandeling van
spieren (waaronder massage), rehabilitatie door versterkende
lichamelijke oefeningen (zoals in de fysiotherapie), en
daarnaast advies over de algemene gezondheid (bijvoorbeeld
voedingsadvies en mentale ondersteuning).
Holisme
Anders dan de gewone manuele therapie is chiropraxie een
holistische manuele therapie. Holistische therapieën richten
zich op de mens in zijn totaliteit en niet zozeer op een
afzonderlijke aandoening (het Griekse 'holos' betekent
'geheel'). Chiropraxie is erop gericht de gehele gezondheid
van de mens te bevorderen, te herstellen en te ondersteunen
door opheffing van de disfuncties (subluxaties) van het
zenuwstelsel. Dit doet men via gedoseerde mechanische
impulsen. In de chiropraxie ligt de nadruk op de manuele
handeling, inclusief correcties van de ruggenwervels in de
wervelkolom. De chiropraxie stelt dat door zo'n behandeling
aan de wervelkolom, deze zijn normale functie terugkrijgt en
bepaalde aandoeningen op deze manier kunnen worden
bestreden. Een kenmerk vanaf het ontstaan van de chiropraxie
is dat het geen gebruik maakt van medicijnen, operatieve
ingrepen en/of bestraling. De grondlegger van de chiropraxie
heeft deze zaken bewust niet willen gebruiken.
Geschiedenis
Daniel David Palmer, bedenker van het idee achter
chiropraxie dat ziekte veroorzaakt wordt door afwijkingen in
de ruggengraat
In de geschiedenis vindt men bij vele volken
behandelingswijzen die betrekking hebben op de wervelkolom.
Door veranderde inzichten binnen de neurologie in de tweede
helft van de 19e eeuw ontstond bij artsen meer
belangstelling voor de resultaten van deze manuele
handelingen. In de Verenigde Staten werden deze therapieën
aanvankelijk vooral buiten de reguliere geneeskunde
toegepast. Op deze wijze kon de chiropraxie ontstaan. Het
beroep van chiropractor ontstond in 1892 in de Verenigde
Staten. Tegenwoordig vormen chiropractors in de VS de
grootste groep binnen de alternatieve geneeskunde en het is
in termen van het aantal beoefenaars het grootste medisch
beroep na arts en tandarts.
De grondlegger van de chiropraxie is de in Canada geboren
Daniel David Palmer (1844-1913). Zijn theorie is gebaseerd
op die van Hippocrates, de 'Vader van de geneeskunde', die
stelde dat de oorzaak van ziekten in de wervelkolom gezocht
kan worden. De wervelkolom beschermt het ruggenmerg, dat
samen met de hersenen het centrale zenuwstelsel vormt.
Indien zich in de wervelkolom functiestoornissen voordoen,
dan ontstaan er, zo stelde Palmer, ook storingen in de
doorstroming van de zenuwimpulsen door het ruggenmerg en de
daaruit aftakkende zenuwen. Door deze functiestoornissen in
de wervelkolom op te heffen, zouden zenuwimpulsen
onbelemmerd hun doel kunnen bereiken, waardoor organen en
weefsels beter kunnen functioneren. Palmer bracht deze
overtuiging in praktijk en stelde zijn filosofie en
geneeswijze in 1895 op schrift. In 1897 richtte hij in Iowa
de 'Palmer school of chiropractic' op. Het idee dat
ziekte veroorzaakt wordt door een afwijking aan de
ruggengraat is in strijd met de algemeen aanvaarde
kiemtheorie.
Leerlingen van D.D. Palmer stichtten vervolgens hun eigen
scholen. Palmers zoon, B.J. Palmer, stichtte na de dood van
zijn vader in Davenport (Iowa) ook een eigen school onder de
naam "Palmer College". Palmer seniors dood is
officieel het gevolg van buiktyfus. Dat hij enige tijd voor
zijn dood overreden werd door zijn zoon heeft hier echter
ook sterk aan bijgedragen. De basisfilosofie van deze school was
dat alleen manuele behandeling van de wervelkolom, zonder
aanwending van andere therapievormen, afdoende was voor de
behandeling van de patiënten. Zo ontstonden de "straights"
en de "mixers", die ook nog andere therapievormen
gebruikten. Palmer junior verenigde de "straights" in de in
1930 opgerichte International Chiropractors Association (ICA).
De "mixers" verenigden zich in de grotere American
Chiropractic Assoiation (ACA). De "mixers" gaven naast de
therapie ook voedingsadviezen, fysiotherapeutische
instructies zoals oefeningen en massage.
Legalisering
Omstreeks het begin van de 20e eeuw werd in de VS bij wet
vastgelegd dat iedereen die beweerde dat hij de geneeskunde
beoefende, in het bezit moest zijn van een artsendiploma. In
1906 werd D.D. Palmer veroordeeld vanwege het onwettig
uitoefenen van geneeskunde. Als gevolg hiervan is
chiropraxie zich meer gaan richten op de wettelijke
erkenning van het vak als een medisch specialisme. De eerste
legalisering kwam tot stand in 1913 in Kansas. In 1920 was
de chiropraxie in 24 van de 48 Amerikaanse staten juridisch
erkend. Tientallen Colleges of Chiropractic gaven op dat
moment al onderwijs in chiropraxie. Daarna ontwikkelde de
opleiding chiropraxie zich tot een volledige opleiding met
15 Colleges of Chiropractic, die vanaf 1974 onder controle
van het Amerikaanse ministerie van Onderwijs vallen.
Separate, but equal
In 1974 gaf Louisiana als laatste staat in de Verenigde
Staten aan chiropractors de wettelijke bevoegdheid om hun
beroep vrij uit te oefenen. In de Verenigde Staten houdt
deze formele juridische erkenning in, dat chiropractors als
eerstelijns gezondheidswerkers zonder verwijzingen door een
arts zelfstandig patiënten kunnen behandelen. Bij het
streven naar deze professionele erkenning in Noord-Amerika
heeft de chiropraxie zich ten opzichte van de medische
professie altijd duidelijk opgesteld: "separate, but equal"
Hiermee werd een aantal andere opties voor integratie in de
gezondheidszorg verworpen:
Alleen behandelen op verwijzing van of onder supervisie van
een arts,
Aanvaarden van een beperkte bevoegdheid, om bijvoorbeeld
alleen aandoeningen van het bewegingsapparaat te behandelen
(een positie zoals in Nederland de tandarts of psycholoog
heeft),
Opname in de medische professie (zoals gebeurd is met de osteopaten in de Verenigde Staten).
Ook werd in 1974 door het Amerikaanse ministerie van
Onderwijs aan de American Chiropractic Association de
bevoegdheid gegeven om de colleges voor chiropraxie
officieel te erkennen en vervolgens de kwaliteit van de
opleiding te controleren. De Council on Chiropractic
Education (CCE) werd het toezichthoudende orgaan. In 1991
waren er 15 erkende colleges in de Verenigde Staten. Vanaf
1974 wordt in de Verenigde Staten de behandeling door een
chiropractor ook door Medicaid en Medicare
(verzekeringsvormen van de overheid) vergoed. Tevens
vergoeden momenteel in de Verenigde Staten bijna alle andere
verzekeringen en "Workers’ Compensation"
(ziektewet)-instanties. In de Verenigde Staten waren in
1990 meer dan 45.000 chiropractors werkzaam, wat neerkomt op
1 chiropractor per 5.500 inwoners.
De chiropraxie heeft in de VS eigen scholen (Colleges of
Chiropractic genoemd), die echter buiten het staatsonderwijs
vallen. Buiten de VS zijn gelijksoortige opleidingen
gesticht. Ze hebben ook eigen tuchtraden, maar geen
onafhankelijk extern toezicht op hun praktijk.
Er zijn wereldwijd enkele chiropraxieopleidingen die onder
een universiteit vallen of gelieerd zijn aan een
universiteit: in het Verenigd Koninkrijk zijn dat het AECC
Chiropractic College in Bournemouth en de University of
Glamorgan in Cardiff. In Denemarken de Syddansk Universitet;
in Canada de Université du Québec à Trois-Rivières; in
Zuid-Afrika de University of Johannesburg; en in Australië
de RMIT University te Melbourne en de Macquarie University
te Sydney.
Verspreiding van de chiropraxie
Anno 2005 is chiropraxie een van de meest toegepaste vorm
van manuele therapie die in zo'n 40 nationale jurisdicties
wettelijk gereguleerd wordt. Anno 1997 kende een deel van
de lidstaten van de Europese Unie een bepaalde vorm van
wettelijke erkenning van chiropraxie. In de VS, Canada,
Australië en Nieuw-Zeeland is chiropraxie een bij wet erkend
beroep. De chiropractor heeft daar de status van een
zorgverlener in de eerstelijnszorg en heeft een
onafhankelijke behandelingsbevoegdheid zoals die van een
arts of tandarts. Het is een bewuste keuze van de
beroepsgroep om niet met andere typen gezondheidszorg te
integreren. Deze keuze geeft spanningen met de andere
eerstelijns beroepsgroepen. In Nederland is de chiropraxie
tot op heden niet op deze wijze door de overheid erkend of
gereguleerd.
De wereld
De Wereldgezondheidsorganisatie publiceerde in 2005
richtlijnen op betreffende de inhoud van de basisopleiding
chiropraxie en veiligheidsvoorschriften voor de praktijk.
Europa
Zie het artikel Zie de artikelen Chiropraxie in Nederland en
Chiropraxie in België voor chiropraxie in deze twee landen.
In 1932 hebben Engelse, Zwitserse en Belgische
chiropractorsverenigingen, de Europese Vereniging van
Chiropractors, The European Chiropractors' Union opgericht.
In 2007 zijn er verenigingen uit 18 Europese landen
aangesloten. In Engeland bevindt zich de eerste Europese
chiropractoropleiding van Europa.
De Europese Unie
In het Europees Parlement heerste er begin jaren negentig
onvrede over het feit dat een gezondheidspracticus die in
één land officieel erkend werd, in een ander land van de
Europese Gemeenschap aangeklaagd kon worden voor het
onwettig uitoefenen van geneeskunde. Een en ander zou in
strijd zijn met het Verdrag van Rome. Het Parlement verzocht
een Europese Commissie om een grondig onderzoek, om zo te
komen tot een "Regeling van de Alternatieve Geneeswijzen".
Dit verzoek resulteerde in 1997 in een onderzoek naar de
status en werkzaamheid van de niet-conventionele
geneeskunde. Hiervoor heeft de Europese Commissie in
1997 het COST B4-programma (European Cooperation in the
field of Science and Technology) opgezet. Chiropraxie was
een van de niet-conventionele geneeswijzen die hierbij werd
onderzocht. In het COST B4-eindrapport uit 1998 werden
allerlei bevindingen omtrent de resultaten van dergelijke
geneeswijzen op een rij gezet, zonder dat daaruit een
duidelijke conclusie kon worden getrokken omtrent de
werkzaamheid van deze geneeswijzen. Ook voor chiropraxie kon
geen eenduidige uitspraak omtrent de werkzaamheid van de
diverse behandelingen worden getrokken. Sindsdien is weinig
meer van het rapport of het programma vernomen en het lijkt
vooralsnog geen praktische implicaties te hebben gehad.
Risico’s en controverse
Rond 2007 wakkerde het debat over de efficiëntie en de
risico's van een chiropractische behandeling aan. Naar
aanleiding van een aantal doden en rechtszaken in de
Verenigde Staten en Canada (Canadian Stroke Consortium)
werden in die tijd verscheidene onderzoeken verricht naar de
risico's die chiropraxie kan inhouden. Omdat de slagaders in
de nek die de hersenen voeden zo nauw aan de nekwervels
verbonden zijn, is de grootste omzichtigheid geboden als de
nek gemanipuleerd wordt.
Bijwerkingen na chiropractische behandelingen komen voor,
zelfs als placebo-effect, zoals blijkt uit recent onderzoek:
Zie verder: http://www.registerchiropractor.nl/, http://www.dcfchiropractie.nl/ en http://www.nca.nl/over-nca/