de psycholoog
Algemeen
Een psycholoog is een academisch of professioneel deskundige in de
psychologie, de academische vaardigheid die zich bezighoudt met het
innerlijk leven (kennen, voelen en streven) en het gedrag van de mens.
Er zijn heel wat verschillende ondercategorieën van psychologen. De meest
voorkomende zijn psychologen werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg (in
België worden deze klinisch psychologen genoemd) en kinder- en
jeugdpsychologen, werkzaam in de de jeugdgezondheidszorg. Daarnaast zijn er
ook veel arbeids- en organisatiepsychologen, die veelal voor bedrijven
werken rond bijvoorbeeld het uitkiezen van werkzoekenden. Een vierde grote
ondercategorie omvat schoolpsychologen, die onder meer advies geven rond
studiekeuzes en beroepskeuzes. Een vijfde grote ondercategorie omvat de
psychologen die actief zijn in de academische sector, als docent of als
onderzoeker. Daarnaast zijn psychologen onder meer ook werkzaam in de
forensische sector, in de reclamesector, enz.
Psychologen in de (geestelijke) gezondheidszorg kunnen zich verder specialiseren, net zoals artsen zich dit kunnen als medisch specialist. In Nederland heten deze gespecialiseerde beroepsmensen 'GZ-(GezondheidsZorg)psychologen' of 'Psychotherapeuten', zij zijn ingeschreven in het BIG-register dat door de Nederlandse overheid wordt bijgehouden. In Nederland is tevens verdere specialisatie mogelijk als klinisch psycholoog of klinisch neuropsycholoog. In België is er ondanks een aantal wetsvoorstellen in die richting nog geen dergelijke formele erkenning voor de mogelijke specialisaties van psychologen.
Verschillen tussen klinisch psychologen en psychiaters
Een
verschil is dat een klinisch psycholoog een gedragsdeskundige is en dat de
psychiater een arts is die opgeleid is om lichamelijke ziekteprocessen vast
te stellen en te behandelen. Een psychiater heeft als vooropleiding een
arts-opleiding doorlopen. De psychiater heeft zich daarna vier en een half
jaar gespecialiseerd in geestesziekten. Een klinisch psycholoog heeft als
vooropleiding een universitaire master-opleiding psychologie. De klinisch
psycholoog heeft zich daarna ten minste zes jaar gespecialiseerd in
geestesziekten (twee jaar postdoctorale opleiding tot gz-psycholoog en vier
jaar postdoctorale opleiding tot klinisch psycholoog). Omdat een psychiater
een arts is mag alleen hij medicatie voorschrijven. Een klinisch psycholoog
is meer gespecialiseerd in de psychologische behandeling van complexe
problematiek en is als enige in staat tot het verrichten van psychologisch (o.a.
cognitief, persoonlijkheids-) onderzoek. De psychiater en de klinisch
psycholoog zijn beiden gespecialiseerd in diagnostiek van psychiatrische en
psychologische stoornissen.
Zowel psychiater als klinisch psycholoog is een 'artikel 14'-beroep in de
wet BIG, het artikel voor (medisch) specialisten.
Een ander verschil betreft de inhoudelijke focus van beide beroepen. Een
psychiater is over het algemeen vooral opgeleid in mentale stoornissen, het
gedrag dat daaruit voortvloeit, en hoe dit via een medische behandeling
(vaak met medicatie) verbeterd kan worden. Een klinisch psycholoog is ook
opgeleid in de diagnostiek en behandeling van mentale stoornissen, maar
heeft een opleiding waarin breder en dieper wordt ingegaan op menselijk
gedrag en de onderliggende denk/voel/beleef/hersen-processen, hoe deze tot
stand gekomen zijn en wat hen in stand houdt of hoe deze veranderd zouden
kunnen worden. Een klinisch psycholoog is evenals de psychiater bevoegd
psychotherapie aan te bieden, beide zijn tweedelijns hulpverleners en
behandelen dieper liggende gedrags- en relatieproblemen en
persoonlijkheidsproblematiek. Hun behandelingen behoeven meestal een langere
behandelingstijd in tegenstelling tot de eerstelijns psycholoog die voor
andersoortige problematiek korter behandelt en voor ernstiger problematiek
doorverwijst naar de klinisch psycholoog, psychotherapeut of psychiater.
Status in Nederland en België
In België is de titel psycholoog beschermd sedert de wet van 8 november
1993. Alleen wie een universitaire masteropleiding in de psychologie heeft
voltooid en opgenomen is op de lijst van de Psychologencommissie, mag zich
psycholoog noemen.
In Nederland was de titel "psycholoog" beschermd tot 1993. Om toch
onderscheid te maken tussen mensen die zich eenvoudigweg "psycholoog" noemen
en mensen die een universitaire studie afgerond hebben, heeft het Nederlands
Instituut voor Psychologen (NIP) de classificatie "Psycholoog NIP"
ingesteld. Dit houdt in dat enkel psychologen met een afgeronde
universitaire opleiding tot "master in de psychologie", aangevuld met een
jaar praktijkervaring zich "Psycholoog NIP" mogen noemen.
Opleidingen
Er bestaat een Nederlandstalige opleiding tot "master in de psychologie" aan
de universiteiten van Amsterdam (Universiteit van Amsterdam en Vrije
Universiteit), Brussel, Gent, Groningen, Leiden, Leuven, Maastricht,
Nijmegen, Rotterdam, Tilburg, Twente en Utrecht. De Open Universiteit biedt
de opleiding aan in de vorm van universitair afstandsonderwijs.
Voor iemand de masteropleiding mag volgen, moet hij een daartoe
voorbereidende bacheloropleiding gevolgd hebben. Dit kan ofwel een
universitaire bacheloropleiding zijn (voor de meesten in de psychologie,
maar er zijn ook een paar uitzonderingen mogelijk), ofwel een
niet-universitaire bacheloropleiding Toegepaste psychologie aan een
hogeschool aangevuld met een schakelprogramma dat de overgang mogelijk maakt
van een hogeschool naar een universiteit. Dit laatste kan onder meer in
Amsterdam, Antwerpen, Brugge, Eindhoven, Kortrijk en Leiden.
De universitaire bacheloropleidingen psychologie duren in Nederland én in
Vlaanderen drie jaar. De universitaire masteropleidingen psychologie duren
in Nederland één jaar, tegenover twee jaar in Vlaanderen (net als in de
meeste andere Europese landen).
De niet-universitaire bacheloropleidingen Toegepaste psychologie aan een
hogeschool duren in Nederland vier jaar en in Vlaanderen drie jaar.