|
Verspreidingsgebied
Tseetseevlieg
Trypanosomiasis
|
|
Inleiding
Menselijke Afrikaanse trypanosomiasis of de
slaapziekte is een wijdverspreide tropische ziekte, die fataal kan zijn als
deze niet wordt behandeld. Het wordt verspreid door de beet van een besmette tseetseevlieg (Glossina
Genis). Het belangrijkste kenmerk van de Afrikaanse
slaapziekte is slaapzucht, een ernstig verstoord slaappatroon. De oorzaak
van de ziekte is een steek van een tseetsee-vlieg die besmet is met een
eencellige parasiet van de soort Trypanosoma. Zonder behandeling is de
ziekte dodelijk. Naar schatting lijden 300.000 - 500.000 mensen aan de
Afrikaanse slaapziekte. Hieraan sterven elk jaar ongeveer 300.000 mensen.
Er zijn twee hoofdvarianten van de Afrikaanse slaapziekte:
-
de West-Afrikaanse slaapziekte of trypanosomiasis gambiense, de chronische
vorm
-
de Oost-Afrikaanse slaapziekte of trypanosomiasis rhodesiense, de acute vorm
die snel opkomt en snel verloopt.
Verspreidingsgebied
De Afrikaanse slaapziekte komt voor ten zuiden van de Sahara. Tussen 15
graden noorderbreedte en 20 graden zuiderbreedte.
De West-Afrikaanse variant wordt verspreid door de tseetseevlieg rond dorpen
in Centraal- en West-Afrika, bij bebouwde akkers en in de buurt van
drukbezochte riviertjes en meertjes.
De Oost-Afrikaanse variant wordt verspreid in savannen en beboste gebieden
van Centraal- en Oost-Afrika. Iedereen die daar een wildpark bezoekt of daar
werkt, loopt gevaar besmet te raken.
Het besmettingsgevaar
Het besmettingsgevaar is bijzonder hoog in Angola, de Democratische
Republiek Kongo , Oeganda en Soedan.
De Afrikaanse slaapziekte heerst ook in Kameroen, Zare, Ivoorkust, de
Centraal Afrikaanse Republiek, Guinee, Mozambique, Tanzania en Tsjaad.
De ziekte is zeldzamer in Benin, Burkina Faso, Gabon, Ghana, Zare, Guinee,
Kenia, Mali, Nigeria, Togo en Zambia.
Niet bekend is hoeveel de Afrikaanse slaapziekte voorkomt in Burundi,
Botswana, Ethiopi, Liberia, Namibi, Rwanda, Senegal en Sierra Leone.
Oorzaak
De Afrikaanse slaapziekte wordt overgebracht door de tseetsee-vlieg. Dit is
een bloedzuigende vlieg, ongeveer twee keer zo groot als een gewone
huisvlieg. De vlieg is te herkennen aan de manier waarop ze in rust haar
vleugels vouwt: als de bladen van een schaar. Slechts een klein percentage
tseetsee-vliegen is drager van de ziekteverwekkende parasiet. Maar toch is
het verstandig ze te mijden. Tseetsee-vliegen steken overdag. Ze komen
zelden in huis. Maar ze kunnen mensen die per auto of per trein reizen, over
grote afstanden volgen om zich aan hun bloed tegoed te doen.
Symptomen
Een steek van de Tseetseevlieg is pijnlijk. Als de vlieg besmet is met
Trypanosoma-parasieten, ontstaat na een paar dagen, of pas na een maand, op
die plek een grote rode en open zweer. Na de steek begint het menselijk
afweersysteem direct antistoffen te produceren om de indringers te lijf te
gaan. Maar de trypanosomen kunnen zich handhaven doordat ze zich
voortplanten en daarbij als het ware telkens veranderen. Zo blijven ze
bestand tegen de antistoffen van de mens. En zo putten ze het afweersysteem
van de besmette persoon uit. Mensen kunnen de besmetting met de
West-Afrikaanse slaapziekte vele jaren bij zich dragen zonder het te weten.
De Oost-Afrikaanse slaapziekte verloopt veel sneller: zonder behandeling
sterven patiënten gewoonlijk binnen een paar maanden.
Bij de West-Afrikaanse slaapziekte zijn de verschijnselen:
-
een zweer op de plek van de steek
-
opgezette lymfeklieren
-
koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, niet lekker voelen
-
gezwollen klieren aan de achterkant van de nek
-
uitslag, zwelling rond de ogen, opgezette handen
-
zware hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn
Als er niets tegen de infectie wordt gedaan, kunnen de parasieten op den
duur de hersenen binnendringen. Dan ontstaan er complicaties zoals:
verwardheid, slaapstoornissen, epileptische aanvallen, moeite met lopen,
gevoelloosheid in handen en voeten. Uiteindelijk vermagert de patiënt snel,
raakt in coma en sterft.
Bij de Oost-Afrikaanse slaapziekte zijn de verschijnselen:
-
een zweer op de plek van de steek
-
koorts
-
zware hoofdpijn, prikkelbaarheid
-
intense moeheid, opgezette lymfeklieren
-
spier- en gewrichtspijn
Als de infectie de hersenen aantast, zijn de verschijnselen: verwardheid,
persoonlijkheidsveranderingen, moeizame spraak, epileptische aanvallen en
moeite met lopen. Zonder behandeling wordt de patiënt erg suf, raakt in coma
en sterft.
Diagnose
De parasiet kan door middel van een test worden opgespoord. Dit kan een
onderzoek zijn van bloed, ruggenmergvocht of vocht uit gezwollen
lymfeklieren
Behandeling
Als u na uw reis ziek wordt, vertel dan de huisarts welk land u hebt
bezocht. Ga niet zelf dokteren, maar stap naar een arts zodra een zweer
opkomt. Zeker als u in Afrika bent geweest en er kans is dat u bent gestoken
door een tseetsee-vlieg. De Afrikaanse slaapziekte is moeilijk te
behandelen. Centra voor tropische ziekten zijn hierin gespecialiseerd.
Reizigers bij wie de Afrikaanse slaapziekte is vastgesteld en die daarvoor
zijn behandeld, moeten na terugkeer twee jaar onder controle blijven. Ze
moeten regelmatig een lumbaalpunctie laten doen.
Voorzorgsmaatregelen
-
Er bestaat nog geen vaccin tegen de Afrikaanse slaapziekte.
-
Wees voorzichtig. Tref voorzorgsmaatregelen als u wildparken of schaars
bevolkte gebieden in Afrika bezoekt.
-
Draag kleding die armen en benen helemaal bedekt. Tseetsee-vliegen kunnen
door dunne stof heen steken. De kleren moeten daarom van stevig materiaal
zijn, bijvoorbeeld van een zware kwaliteit linnen. Kies voor kleuren die in
de omgeving niet opvallen, bijvoorbeeld kaki of olijfgroen. Want felle en
donkere kleuren trekken tseetsee-vliegen aan.
-
De plaatselijke bevolking kent meestal de gebieden waar de ziekte veel
voorkomt. Informeer ernaar en mijd die gebieden
-
Gebruik in een risicogebied ruimschoots insectenwerende middelen met DEET (diethyltoluamide)
en slaap onder een muskietennet
-
Controleer voertuigen op tseetsee-vliegen voordat u instapt. Rijd niet in
een open voertuig. Tseetsee-vliegen worden aangetrokken door opwaaiend stof
achter rijdende voertuigen.
-
Kom niet te dicht bij struikgewas: tseetsee-vliegen slapen in struiken op
het heetst van de dag, maar gaan steken als ze worden gestoord.
|
|
