amoebiasis
amoeben
Amoebiasis (amoeben, amoebendysenterie en
amoebenabces van de lever)
Amoeben zijn kleine, eencellige parasieten die in de darmen leven. De
officiële naam is Entamoeba histolytica. Amoebiasis kan over de hele wereld
voorkomen, maar wordt in landen waar goede hygiëne heerst vrijwel niet
gezien. Het is op zich geen tropische aandoening. Waar riolering is, goede
watervoorziening en waar degenen die zich met voedselbereiding bezig houden,
goede (hand) hygiëne toepassen, zal amoebiasis vrijwel niet voorkomen.
Levenscyclus
De amoeben bevinden zich in het begin van de dikke darm. Zij worden als
“cyste” met de ontlasting uitgescheiden. Cysten zijn redelijk bestand tegen
invloeden van buiten, bijvoorbeeld tegen uitdroging. Als deze cysten in
voedsel of drinkwater terechtkomen en vervolgens door iemand worden
ingeslikt, komen uit de cysten nieuwe amoeben vrij in het maagdarmkanaal.
Daarna kan dan de ziekte “amoebiasis” ontstaan.
We spreken van een feco-orale besmetting (feces = ontlasting). De amoeben in
het darmkanaal kunnen het darmslijmvlies binnendringen en zweertjes
veroorzaken. Hierdoor ontstaat amoebendysenterie (zie verder). De amoeben
kunnen via het slijmvlies van de darm in de bloedbaan terecht komen en met
het bloed naar de lever versleept worden waar ze een abces kunnen
veroorzaken (amoebenabces van de lever, zie verder).
Amoebendysenterie
Amoebendysenterie is een langdurige ziekte zonder of met weinig koorts. Ze
begint met vage buikklachten die geleidelijk toenemen waarbij de patiënt na
enige tijd een aantal malen per dag, vaak 3 tot 5 keer, brijachtige
ontlasting met bloed en slijm produceert en soms tot 10 maal per dag en
nacht wat bloederig slijm. Heftige, plotselinge waterdunne diarree zonder
bloed, al dan niet met koorts, wijst dus niet op amoebendysenterie.
Vaststellen van amoebendysenterie
Door microscopisch onderzoek van de ontlasting kan men "amoeben" en "cysten"
in de ontlasting zien. Deze kunnen afkomstig zijn van de echte Entamoeba
histolytica die ziekte veroorzaakt en van een parasiet die er erg op lijkt,
de Entamoeba dispar die geen ziekte veroorzaakt. Deze Entamoeba dispar komt
veel vaker voor dan de ziekteveroorzakende amoebe.. Met speciale
onderzoeksmethoden kan onderscheid gemaakt worden tussen deze twee amoeben,
maar deze methoden zijn niet overal beschikbaar.
Behandeling
De ziekte kan maanden voortduren, maar kan, wanneer de diagnose eenmaal
gesteld is, met goede medicijnen vlot en volledig worden genezen (tinidazol
(Fasigyn®) of metronidazol (Flagyl®) , 2 gram in één dosis, eenmaal per dag,
gedurende 3 tot 5 dagen, gevolgd door een kuur met clioquinol 3 x daags 250
mg, 10 dagen of paromomycine, 3 x daags 500 mg, 10 dagen).
Amoebenabces van de lever
Zoals gemeld kunnen amoeben met de bloedstroom in de lever terecht komen en
daar een abces veroorzaken. De meeste mensen die amoebendysenterie hebben of
gehad hebben krijgen geen leverabces. Het tegelijkertijd voorkomen van
dysenterie en een abces is zeldzaam. Patiënten met een amoebenabces van de
lever hebben meestal niet het verhaal van doorgemaakte dysenterie. Zij
hebben waarschijnlijk maar een enkel of enkele zweertjes gehad van waaruit
de amoeben in de bloedbaan zijn terecht gekomen. Daarbij hoeven zij geen
klachten van bloedige diarree gehad te hebben. Een amoebenabces van de lever
kan zich nog voordoen maanden tot jaren na verblijf in de tropen.
Verschijnselen
Een amoebenabces van de lever gaat gepaard met plotselinge hoge koorts en
vaak met koude rillingen. Vaak heeft de patiënt pijn op de borst, in de zij
of boven in de buik en heeft deze last van hoesten, kortademigheid en pijn
bij diep zuchten. Als geen behandeling wordt ingesteld, kunnen zich ernstige
problemen voordoen doordat het abces zich uitbreidt naar de longen, de
buikholte of het hart.
Vaststellen van een amoebenabces van de lever
Door middel van een echo (ultra-geluidonderzoek) van de lever of een CT-scan
kan het abces worden aangetoond en door onderzoek van het bloed kunnen
antistoffen tegen amoeben worden aangetoond. In de ontlasting vindt men
meestal geen amoeben, soms wel cysten.
Behandeling
Het amoebenabces van de lever kan goed en effectief worden behandeld met
geneesmiddelen (tinidazol (Fasigyn®) of metronidazol (Flagyl®), 2 gram in
één dosis, eenmaal per dag, gedurende 5 dagen, gevolgd door een kuur met
clioquinol of paromomycine, beide 10 dagen). Bij grote abcessen kan
wegzuigen van de pus, aspiratie, nodig zijn. Het abces geneest restloos, er
is later niets meer van te zien op de echo of CT-scan.
Preventie
Er is geen vaccinatie mogelijk tegen amoebiasis en er zijn geen preventieve
geneesmiddelen om te voorkomen dat men besmet wordt. Alleen door hygiënische
maatregelen en het goed letten op wat men eet en drinkt kan men proberen
amoebiasis te voorkomen.
Enkele
misverstanden over “amoeben”
Ook bij doorgewinterde tropengangers bestaan veel misverstanden over
‘amoeben’. Sommigen noemen elke diarree dysenterie en elke dysenterie
amoebendysenterie. Velen denken dat zij, eenmaal besmet, nooit helemaal van
hun amoeben af zullen komen en wijten soms na tientallen jaren ten onrechte
al hun klachten nog aan een vroeger doorgemaakte amoebeninfectie waarvan zij
denken dat die nog steeds actief is. Dit is onjuist; door goede behandeling
kan amoebiasis volledig genezen. Wel weten we dat na een doorgemaakte
darminfectie, het “spastische darmsyndroom” kan ontstaan. Hoe vaak dit
voorkomt na amoebendysenterie is niet bekend.
Als u in de tropen uw ontlasting laat onderzoeken, zult u misschien te horen
krijgen dat u ‘amoeben’ hebt. Meestal zal men cysten hebben gevonden, een
toevallige vondst die geen verklaring geeft voor de niet bloedige diarree.
Alleen het vinden van beweeglijke amoeben wijst op amoebendysenterie. Als na
terugkeer in Nederland nog cysten in de ontlasting worden gevonden, kan men
nagaan of deze afkomstig zijn van de ziekmakende Entamoeba histolytica of de
onschuldige Entamoeba dispar en kan een geneesmiddel worden voor geschreven
(clioquinol 3 x daags 250 mg, 10 dagen).