cryptosporidose
Cryptosporidium
Ziekteverwekker
Cryptosporidiose wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet (protozo):
Cryptosporidium. Deze protozoa kunnen zich in de darm vermeerderen, hierbij
vormen ze oöcysten, een soort eitjes. De oöcysten worden uitgescheiden in de
mest/ontlasting en komen zo in de omgeving terecht. Vervolgens ondergaan de
oöcysten een paar veranderingen waardoor ze besmettelijk worden en dus tot
ziekte kunnen leiden bij opname door andere dieren/mensen via de mond.
Besmettingsbron en wijze van overdracht
Landbouwhuisdieren, met name herkauwers, en de mens zelf vormen een
belangrijke bron van besmetting met Cryptosporidium. Sommige Cryptosporidium
soorten besmetten alleen dieren, sommige soorten besmetten alleen mensen en
sommige soorten kunnen zowel dier als mens besmetten. Vooral jonge dieren,
met diarree, scheiden oöcysten uit. De oöcysten van Cryptosporidium zijn
zeer resistent tegen allerhande weersinvloeden en ontsmettingsmiddelen zoals
bijvoorbeeld chloor. Daardoor kan iemand op vele manieren besmet raken.
Wanneer mest/ontlasting van besmette dieren of mensen in zwemwater terecht
komt, dan kan iemand een besmetting oplopen als diegene dat water binnen
krijgt. Maar ook als sla in de moestuin met besmet water besproeid wordt,
kan de oöcyst lang genoeg overleven om voor een besmette salade te zorgen.
Alle manieren waardoor een mens in aanraking komt met besmette
mest/ontlasting kunnen leiden tot een infectie, ook al is een spoortje mest
vaak niet zichtbaar.
Nadat men besmet is, duurt het twee tot vijf dagen voor de oöcysten in de
ontlasting verschijnen. Deze oöcysten blijven gemiddeld acht tot veertien
dagen aanwezig in de ontlasting. Mensen die helemaal geen
ziekteverschijnselen vertonen na infectie, kunnen wel een klein aantal
eitjes uitscheiden en zo een bron van infectie voor anderen vormen.
Waarschijnlijk komen Cryptosporidium infecties veel voor onder de bevolking
(met name onder kinderen), terwijl er geen contact gezocht wordt met de
huisarts omdat de verschijnselen mild zijn. Ook als de huisarts wel
geraadpleegd wordt zal er niet altijd naar Cryptosporidium gezocht worden.
Van cryptosporidiose zijn ook uitbraken bekend waarbij veel mensen ziek zijn
geworden na bijvoorbeeld een bezoek aan hetzelfde zwembad, of na het eten
van besmet voedsel dat door één cateraar geleverd is. Een beruchte uitbraak
in de Verenigde Staten vond plaats in Milwaukee in 1993 waar besmet
drinkwater zorgde voor een uitbraak van ernstige diarree bij meer dan
400.000 personen.
Ziekteverschijnselen bij de mens
Gemiddeld verloopt er een week tussen de besmetting en het optreden van
ziekteverschijnselen (dit kan variëren van 2 tot 12 dagen). Het
uiteindelijke ziektebeeld bij de mens varieert van geen enkel verschijnsel
tot ernstige symptomen. Kinderen jonger dan vijf jaar en mensen met een
verminderde afweer vormen een extra gevoelige groep en vertonen een
ernstiger beeld van de ziekte.
Belangrijke ziekteverschijnselen zijn hevige buikkrampen en een (waterdunne)
diarree. Daarnaast behoren ook misselijkheid, braken, algehele zwakte en
lichte koorts tot de mogelijke klachten.
Bij mensen met een goede afweer gaat de ziekte na twee tot vier weken
vanzelf weer over. Aidspatiënten kunnen een langdurige en (heel zelden)
dodelijke diarree ontwikkelen.
Ziekteverschijnselen bij dieren
Cryptosporidium infecties leiden alleen bij jonge dieren tot problemen.
Kalveren worden ziek op een leeftijd van 5 tot 14 dagen: een hevige,
geelgroene of waterige diarree ontstaat en de dieren verliezen gewicht. Het
kan voorkomen dat de diarree niet continu aanwezig is, maar met tussenpozen
optreedt. Hoe ouder de kalveren zijn, des te minder symptomen ze vertonen.
Lammeren vertonen een soortgelijk ziektebeeld.
Verspreiding en frequentie
De oöcysten van Cryptosporidium zijn in Nederland te vinden in
oppervlaktewater. Dit wordt veroorzaakt door lozing van rioolwater en de
afvloeiing van mest. In de spaarbekkens van watervoorzieningen zijn zeer
kleine hoeveelheden oöcysten gevonden, in een gericht onderzoek werden er
geen oöcysten in het uiteindelijke drinkwater gevonden.
Op kinderdagverblijven wordt vaak circulatie van Cryptosporidium en
mens-naar-mens overdracht beschreven.
Naar schatting veroorzaakt Cryptosporidium in Nederland jaarlijks ongeveer
2000 gevallen van maagdarmklachten per miljoen inwoners (RIVM
Infectieziektenbulletin.
Preventie
Om infectie te voorkomen, is een goede persoonlijke hygiëne van belang. Dit
houdt in: handen wassen na een bezoek aan de wc, het verwisselen van een
luier, tuinieren, omgang met jonge en zieke dieren, na contact met
ontlasting van mens of dier. En uiteraard ook handen wassen vóór het eten.